ADEL SNJARY

سەرت خۆش بەڕێز @Taban - بە هیوای سوود وەرگرتن و ببورن لە کەم و کوڕیم -

سەرت خۆش کاک @Rasti - بە هیوای سوود وەرگرتن و ببورن لە کەم و کوڕیم -

چۆن دەبیت بە پرۆگرامسازێکی پیشەگەر پەرەسەندنی بەرنامەسازی لە ساڵانی دواییدا بووەتە هۆی ئاسانکردنی زۆرێک لە ئەرکەکان و ئاسانترکردنی جێبەجێکردنیان . گۆڕانی دیجیتاڵی ساڵ بە ساڵ دەستی کردووە بە چوونە ناو بوارە جیاوازەکانەوە ، ئەمەش وایکردووە کە بەرنامەسازی ببێتە یەکێک لە پیشە پێویستەکانی سەردەمی ئێمە . کەواتە ، بەرنامەسازی چییە و پرۆگرامساز کێیە؟ و ڕێگاکان چین بۆ ئەوەی بە ئاسانی ببیتە پرۆگرامسازێکی پیشەگەر؟ ئەمە ئەوەیە کە لە وتاری ئەمڕۆدا وەڵامی دەدەینەوە. بەرنامەسازی چییە و پرۆگرامسازی پیشەگەر کێیە؟ بەرنامەسازی ئاماژەیە بۆ پرۆسەی نووسینی کۆدەکان یان شیفرە بەرنامەییەکان کە بە کۆمپیوتەرەکان یان ئامێرە زیرەکەکانی تر دەڵێن چی بکەن . بەرنامەسازی بەشێکە لە پرۆسەیەکی گەورەتر کە پەرەپێدانی نەرمەکاڵایە . پرۆگرامساز ئەو کەسەیە کە بەرپرسە لە بەکارهێنانی هەموو ئامرازە بەرنامەییە جیاوازەکان ، بەتایبەتی زمانەکانی پرۆگرامسازی و چوارچێوەکانی کارکردن (frameworks)، بۆ گۆڕینی هەر بیرۆکەیەک یان ئەرکێک کە دەیەوێت جێبەجێی بکات بۆ ئەپڵیکەیشنێک یان بەرنامەیەکی کۆمپیوتەری کرداری کە بەکارهێنەران بتوانن بەکاری بهێنن و سوودی لێ وەربگرن لە ئەنجامدانی ئەرکەکانیاندا. دەڵێین پرۆگرامسازێک پیشەگەرە ئەگەر تەنها بە نووسینی بەرنامە و پەرەپێدانی ئەپڵیکەیشنەکانەوە نەوەستێت کە داواکراوەکە جێبەجێ دەکەن ، بەڵکو ئەگەر بتوانێت کۆدەکانی ئەم ئەپڵیکەیشنانە بە شیفرەی بەرنامەیی ڕێکخراو و بێ کەلێنی ئەمنی بنووسێت و لە نووسینیدا پەیڕەوی لە هەموو یاسا ڕاستەکانی بەرنامەسازی بکات بۆ بەدەستهێنانی کاراییەکی نموونەیی و کاریگەر. هەروەها، پرۆگرامساز پیشەگەرتر دەبێت هەرچەندە بتوانێت بە خێرایی و کارامەیی مامەڵە لەگەڵ کێشە بەرنامەییەکانی کۆمپیوتەردا بکات ، و هەرچەندە بتوانێت نەرمەکاڵا بنووسێت کە چەندین کێشەی بەکارهێنەران چارەسەر بکات ، و بتوانێت سوودێکی ڕاستەقینە لە بازاڕی نەرمەکاڵادا پێشکەش بکات ، هەروەک چۆن دواتر لە بەشی "ڕەفتارەکانی پرۆگرامسازی پیشەگەر"دا زیاتر لەسەر تایبەتمەندییەکان دەدوێین. بەناوبانگترین پیشەکانی پرۆگرامسازی هەلی کار لە بوارەکانی پرۆگرامسازیدا زۆرن بەهۆی جۆراوجۆری ئەو نەرمەکاڵایانەی کە دەتوانرێت پەرەیان پێبدرێت. لەوانە بەربڵاوترین پیشەکانی پرۆگرامسازی ئەمانە بن : - پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشنەکانی وێب (Web Applications Programmer) - پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشنەکانی مۆبایل (Mobile Applications Programmer) - پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشنەکانی دیسکتۆپ (Desktop Applications Programmer) - پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشنەکانی زیرەکی دەستکرد (Artificial Intelligence Programmer) - پەرەپێدەری یارییە ئەلیکترۆنییەکان (Game Developer) - پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشنەکانی ئاسایشی سایبەری (Cyber Security Applications Programmer) جیاوازی نێوان پرۆگرامسازی پیشەگەر و ئەندازیاری نەرمەکاڵا چییە؟ جیاوازییەکان لە نێوان پرۆگرامساز و ئەندازیاری نەرمەکاڵادا زۆرن، لەوانە: بەرپرسیارێتییەکان : ئەندازیاری نەرمەکاڵا بەرپرسە لە دروستکردنی تەواوی ئەپڵیکەیشنی پرۆگرامسازی . هەروەها بەرپرسە لە پەیوەندیکردن لەگەڵ کڕیار و تێگەیشتنی باش لە پێداویستییەکانی ، پاشان گۆڕینی ئەم پێداویستییانە بۆ دیزاینێکی سەرەتایی بۆ ئەپڵیکەیشنەکە ، پاشان باشترکردنی ئەم نموونە سەرەتاییە ، پاشان نووسینی کۆدەکانی ئەپڵیکەیشنەکە ، پاشان تاقیکردنەوەیان و پاککردنەوەی هەڵەکانیان و لە کۆتاییدا بڵاوکردنەوەی ئەپڵیکەیشنەکە و سەرپەرشتیکردنی نوێکردنەوەکانی . بەڵام پرۆگرامساز عادەتەن تەنها بەرپرسە لە گۆڕینی دیزاینی ئەپڵیکەیشنەکە بۆ کۆدەکان کە ئامێر تێیان دەگات. ئەرک لە پەرەپێدانی بەرنامەدا : ئەندازیاری نەرمەکاڵا سەرپەرشتی هەموو قۆناغەکانی پەرەپێدانی بەرنامە دەکات ، لە مۆدێلکردن یان دیزاینی سەرەتاییەوە دەست پێدەکات، تا دەگاتە تاقیکردنەوە و چارەسەرکردنی هەڵەکان و دەرکردنی ئەپڵیکەیشنەکە . بەڵام کاری پرۆگرامساز تەنها لە یەک قۆناغی پەرەپێدانی ئەپڵیکەیشنەکەدایە کە قۆناغی نووسینی کۆدەکان و تاقیکردنەوەیان و پاککردنەوەی هەڵەکانیانە. شارەزاییەکان : ئەندازیاری نەرمەکاڵا پێویستی بە کۆمەڵێک شارەزایی فراوان هەیە، کە بریتییە لە زانیارییەکی بەهێز لە بیرکاری، ئەزموون لە پرۆگرامسازیدا، و توانای مامەڵەکردن لەگەڵ ئامرازە هەورییەکاندا. لە کاتێکدا پرۆگرامساز تەنها پێویستی بە زانیارییەکی بەهێزە لە زمانێکی پرۆگرامسازی و قووڵبوونەوە تێیدا و ڕاهێنان لەسەر نووسینی ئەلگۆریتمەکان بە بەکارهێنانی. ئایا پێویستم بە خوێندنی ئەکادیمی هەیە بۆ ئەوەی ببمە پرۆگرامسازێکی پیشەگەر؟ خوێندنی ئەکادیمی گرنگ و بەسوودە و کات و ماندووبوونێکی زۆر کەم دەکاتەوە ، بەتایبەتی لە بوارەکانی پەرەپێدانی نەرمەکاڵادا . زانکۆ یان لایەنی ئەکادیمی پرۆگرامێکی ڕوون و نەخشەڕێگایەک لە یەکەم ڕۆژی خوێندنەوە تا دوا ڕۆژی خوێندن دادەنێت ، ئەمەش خوێندکار لە پەرشوبڵاوی نێوان سەرچاوە زۆر و بێشومارەکانی سەر ئینتەرنێت ڕزگار دەکات. بەڵام سەرەڕای ئەم گرنگییە زۆرەی خوێندنی ئەکادیمی ، هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە کە بواری پرۆگرامسازی تەنها بۆ ئەکادیمییەکان نییە ، و بەدەستهێنانی کارێکی بەرز لەم بوارەدا ئاسانە ئەگەر شارەزاییە پێویستەکانت هەبێت . ئاماری ستاک ئۆڤەرفلۆ بۆ ساڵی 2023 ئەنجامێکی سەرسوڕهێنەری سەبارەت بە خوێندنی ئەکادیمی ئاشکرا کرد ، کە هەشتا لە سەدی بەشداربووانی ئامارەکە ڕایانگەیاندبوو کە لە ڕێگەی خولەکانی سەر ئینتەرنێتەوە فێری پرۆگرامسازی بوون ، و نموونەی زۆر هەن لەسەر پرۆگرامسازە دیارەکان کە بە شێوەی خۆفێرکردن فێری پرۆگرامسازی بوون و تێیدا سەرکەوتوو بوون! کەواتە ئەگەر بە پەرۆشیت بۆ ئەوەی لە ماوەیەکی کورتدا ببیتە پرۆگرامسازێکی پیشەگەر و خوازیاری سەرچاوەیەکی باوەڕپێکراویت بۆ فێربوون ، دەتوانیت سەیری خولەکانی ئەکادیمیای یوتیوب بکەیت بۆ کۆکردنەوەی سوودەکانی فێربوونی ئەکادیمی وەک پرۆگرامێکی نایاب و نەخشەڕێگایەکی ڕوون ، لەگەڵ سوودەکانی فێربوونی سەر ئینتەرنێت وەک ئازادی لە ڕێکخستنی کات و ئاسانی دەستگەیشتن بە زانیاری. ئەکادیمیای حەسووب گەرەنتی گەڕاندنەوەی وەبەرهێنانەکەت دەکات ئەگەر لە ماوەی شەش مانگدا لە دوای تەواوکردنی خولەکە کارێکت لە بواری پرۆگرامسازیدا دەست نەکەوێت. هەروەها ئەکادیمیاکە کۆمەڵێک سەرچاوەی خۆڕایی بۆ فێربوونی پرۆگرامسازی دابین دەکات، لە کتێبە نایابەکان لە بوارە جیاوازەکانی پرۆگرامسازییەوە، تا وتارە زۆر و نایابەکان، و گەیشتن بە بەشی پرسیار و وەڵام کە پرۆگرامسازە پیشەگەرەکان یارمەتیت دەدەن لە چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی کە لە پرۆگرامسازیدا ڕووبەڕووت دەبنەوە. ئەو شارەزاییانە چین کە پێویستن بۆ ئەوەی ببیتە پرۆگرامسازێکی پیشەگەر؟ پرۆگرامسازی پیشەگەر کۆمەڵێک ئامراز و تەکنیکی پرۆگرامسازی هەیە کە وای لێدەکات لە پرۆگرامسازی ئاسایی جیاواز بێت ، لەوانە : ئەلگۆریتمەکان : ئەلگۆریتمەکان یارمەتی پرۆگرامسازی پیشەگەر دەدەن بۆ بیرکردنەوەی لۆژیکی ، کە شارەزاییەکی پێویستە بۆ هەموو پرۆگرامسازێک ، چونکە کۆمپیوتەرەکان و ئامێرە دیجیتاڵییەکان بە زنجیرەیی و لۆژیکییەکی زۆرەوە کار دەکەن ، بۆیە پێویستە پرۆگرامساز لە کاتی مامەڵەکردن لەگەڵیاندا لۆژیکی بێت . هەروەها ئەلگۆریتمەکان یارمەتیدەرن لە باشترکردنی کارایی ئەپڵیکەیشنەکە و کاراکردنی . بنەماکانی کۆمپیوتەر : ناسینی بنەماکانی کۆمپیوتەر وەک پێکهاتەکان و شێوازی کارکردنیان شتێکی پێویستە بۆ پرۆگرامسازی پیشەگەر ، چونکە وادەکات بتوانیت لە ئامێرەکە تێبگەیت ، ئەمەش دەبێتە هۆی ئاسانکردنی مامەڵەکردن لەگەڵیدا و نووسینی بەرنامەکان کە بە کارامەیی مامەڵە لەگەڵ سەرچاوەکانی ئامێرەکەدا بکەن. بنەماکانی پرۆگرامسازی : پرۆگرامسازی پیشەگەر بناغەیەکی پرۆگرامسازی دروست و بەهێزی هەیە کە یارمەتی دەدات بچێتە ناو هەر بوارێکەوە کە بیەوێت، چونکە بنەماکانی پرۆگرامسازی گرنگترین چەمکە هاوبەشەکانی نێوان زمانەکانی پرۆگرامسازی کۆدەکاتەوە . تێگەیشتن لەم چەمکە پرۆگرامسازییە تیۆرییانە وادەکات بتوانیت دواتر بە ئاسانی هەر زمانێکی پرۆگرامسازی فێر ببیت. تەرکیزکردن لەسەر بوارێکی پرۆگرامسازی دیاریکراو : پرۆگرامسازی پیشەگەر بوارێکی پرۆگرامسازی دیاریکراو هەڵدەبژێرێت بۆ ئەوەی تێیدا قووڵ ببێتەوە و هەموو ئامراز و شارەزاییە پێویستەکانی فێر ببێت ، لە زمانی پرۆگرامسازی پەسەندکراو لە بوارەکەدا دەست پێدەکات ، تا دەگاتە چوارچێوەی کارکردنی گونجاو ، و گەیشتن بە نموونەی پرۆگرامسازی نموونەیی بۆ نووسینی ئەم جۆرە نەرمەکاڵایانە، و شارەزاییەکانی تری بوارەکە. پێکهاتەکانی داتا (Data Structures) : هەموو پرۆگرامسازێکی پیشەگەر گرنگی بە تێگەیشتنی باشی پێکهاتەکانی داتا دەدات بەهۆی گرنگییان لە باشترکردنی بەکارهێنانی سەرچاوەکان و باشترکردنی گەیشتن بە داتا . هەروەها پێکهاتەکانی داتا یارمەتیت دەدەن لە دیزاینکردنی ئەلگۆریتمی کاریگەر و بەهێز . شێوازەکانی دیزاین (Design Patterns) : شێوازەکانی دیزاین کۆمەڵێک چارەسەری پێشوەختە دانراون بۆ چارەسەرکردنی کێشە پرۆگرامسازییە باوەکان. فێربوونی شێوازەکانی دیزاین شتێکی هەڵبژاردەییە بەڵام یارمەتی پرۆگرامساز دەدات بۆ نووسینی کۆدی ڕێکخراو و شایەنی تاقیکردنەوە و چاکسازی و خاوەن کارایی و ئاسایش، ئەمەش کۆدەکانی پیشەگەرانەتر دەکات و کات و ماندووبوونێکی زۆری بۆ دەگەڕێنێتەوە. بنکەدراوەکان (Databases) : هیچ پرۆگرامسازێک بێ پێویستی بە بەکارهێنانی بنکەدراوەکان نابێت، ئەمەش بەهۆی گرنگی زۆریان لە ڕێکخستنی داتای ئەپڵیکەیشنەکە و پاراستنی، و ئاسانکردن و خێراکردنی گەیشتن پێیان. پرۆگرامسازی پیشەگەر ئەو کەسەیە کە دەتوانێت گونجاوترین جۆری بنکەدراوە بۆ ئەپڵیکەیشنەکەی هەڵبژێرێت. تۆڕەکان (Networks) : ئامانجی تۆڕ ئاسانکردنی هاوبەشکردنی داتا و هاوبەشکردنی سەرچاوەکانە، هەروەها ئامانجی ئەوەیە کە بەکارهێنەرانی ئەپڵیکەیشنەکە بتوانن پەیوەندی بکەن. گرنگی فێربوونی تۆڕەکان لە بوارێکەوە بۆ بوارێکی تر جیاوازە، بۆ نموونە زۆر گرنگە بۆ ئەو پرۆگرامسازەی کە کار لەسەر پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشنەکان لە لایەنی سێرڤەرەوە دەکات، بەڵام بۆ پرۆگرامسازێکی پسپۆڕ لە پەرەپێدانی ئەپڵیکەیشنەکانی دیسکتۆپ کە لەسەر کۆمپیوتەری ناوخۆیی کاردەکەن بەو شێوەیە نییە. ڕووکاری پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشن (API) : ڕووکارەکانی پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشن (Application Programming Interface) یان بە کورتی API یارمەتیدەرن لە پاشەکەوتکردنی کات و ماندووبوونی زۆری پرۆگرامساز، و وای لێدەکەن بتوانێت تایبەتمەندی ئامادەکراو بخاتە ناو ئەپڵیکەیشنەکەوە بەبێ ئەوەی پێویست بکات دووبارە پرۆگرامیان بکاتەوە، وەک خستنەناوی نەخشە لە ئەپڵیکەیشنێکی بەکرێگرتنی ئۆتۆمبێلدا، یان خستنەناوی دەروازەی پارەدان لە فرۆشگایەکی ئەلیکترۆنیدا، کە ئەمانە تایبەتمەندین کە هەر پرۆگرامسازێکی پیشەگەر لە پرۆگرامسازی ئەپڵیکەیشندا پێویستی پێیان دەبێت. ئاسایشی زانیاری (Information Security) : گرنگی فێربوونی بنەماکانی پاراستنی کۆدەکان لە هیچ پرۆگرامسازێکی پیشەگەر شاراوە نییە. ئەپڵیکەیشنی ناپارێزراو کە بەر هێرشی ئەلیکترۆنی دەکەوێت، بەکارهێنەران و کڕیاران متمانەی پێ ناکەن، و بەم شێوەیە ئامانجەکانی خۆی بەدەست ناهێنێت، جا فرۆشتن بێت یان شتی تر. هەروەها ئەگەری تووشبوون بە کێشەی یاسایی هەیە ئەگەر داتای بەکارهێنەران دزەی پێبکرێت. بۆیە پێویستە لەسەر هەموو پرۆگرامسازێک بنەماکانی پاراستنی داتا و ئەپڵیکەیشنەکان و تۆڕەکان فێر ببێت. گرنگترین ئامرازەکان چین کە یارمەتیت دەدەن ببیتە پرۆگرامسازێکی پیشەگەر؟ ئامرازەکان کە یارمەتی پرۆگرامساز دەدەن بۆ پیشەگەری و شارەزابوون لە پرۆگرامسازیدا زۆر و جۆراوجۆرن، لەوانە: - ژینگە یەکخراوەکانی پەرەپێدان (IDEs). - سیستەمەکانی کۆنترۆڵکردنی وەشانەکان (Version Control Systems). - تێرمیناڵ یان هێڵی فەرمان (Command Line). - ئامرازەکانی تاقیکردنەوە و پاککردنەوەی هەڵەکان (Testing and Debugging Tools). - ئامرازەکانی دیاریکردنی کارایی (Performance Profiling Tools). با زیاتر دەربارەی هەر ئامرازێک و بەکارهێنان و گرنگییەکەی بزانین. ژینگە یەکخراوەکانی پەرەپێدان (IDEs) ژینگە یەکخراوەکانی پەرەپێدان (Integrated Development Environments) یان بە کورتی IDEs، ئەپڵیکەیشنی پرۆگرامسازین کە ئامادەکراون بۆ نووسینی کۆدەکان و تاقیکردنەوەیان و پاککردنەوەی هەڵەکانیان. ژینگە یەکخراوەکانی پەرەپێدان تایبەتمەندی نایابیان هەیە کە کاری پرۆگرامساز ئاسانتر دەکەن، وەک: تەواوکردنی خۆکاری کۆدەکان (Auto-Completion)، و ڕەنگکردنی سینتاکسی زمانی پرۆگرامسازی (Syntax Highlighting)، و تایبەتمەندی تریش کە کات و ماندووبوونێکی زۆر بۆ پرۆگرامساز دەگەڕێننەوە. ژینگەی پەرەپێدانی ڤیژواڵ ستۆدیۆ (Visual Studio) بەناوبانگترین ژینگەی پەرەپێدانە لە ناوەندە پرۆگرامسازییەکاندا. سیستەمی کۆنترۆڵکردنی وەشانەکان (Version Control System) سیستەمەکانی کۆنترۆڵکردنی وەشانەکان بوونەتە بەشێکی پێویست لە کاری هەموو تیمێکی پرۆگرامسازی. ڕێگە بە پرۆگرامسازەکان دەدەن شوێنپێی نوێکردنەوە یەک لە دوای یەکەکانی کۆدەکانی بەرنامەکە هەڵبگرن، هەروەها ڕێگە دەدەن بە گەڕاندنەوەی وەشانێکی دیاریکراو لە کۆدەکان. هەروەها یارمەتیدەرن لە ڕێکخستنی دەستکارییە جیاوازەکانی کۆدەکانی بەرنامەکە لەلایەن هەر پرۆگرامسازێکەوە لە تیمی پرۆگرامسازیدا. سیستەمی کۆنترۆڵکردنی وەشانەکانی گیت (Git) سەرکردایەتی سیستەمە نوێیەکانی کۆنترۆڵکردن دەکات. تێرمیناڵ یان هێڵی فەرمان (Command Line) تێرمیناڵ یان ڕووکاری فەرمانەکان یەکێکە لە ئامرازە یارمەتیدەرەکان بۆ هەر پرۆگرامسازێک، چونکە لە ڕێگەیەوە دەتوانێت ئەرکی زۆر لە کاتێکی کەمدا جێبەجێ بکات. بۆ نموونە، ڕێگەی پێدەدات بە یەک فەرمان ژمارەیەکی زۆر لە فایل دروست بکات، هەروەها ڕێگە دەدات بە دەستکاریکردنی ناوەڕۆکی ئەم فایلانە، سەرەڕای گرنگییەکەی لە بەڕێوەبردنی تۆڕەکان و بەڕێوەبردنی سیستەمەکانی کارپێکردن و گەیشتن بە توخمە بنەڕەتییەکان کە لە ڕێگەی ڕووکاری گرافیکییەوە ناتوانرێت پێیان بگەیت. ئامرازەکانی تاقیکردنەوە و پاککردنەوەی هەڵەکان (Testing and Debugging Tools) ئامرازەکانی تاقیکردنەوە یارمەتی پرۆگرامساز دەدەن لە دۆزینەوەی هەڵەکانی کۆدەکان و کەلێنەکان و خاڵە لاوازەکانیان، پاشان ئامرازەکانی پاککردنەوەی هەڵەکان یارمەتی دەدەن لە پڕکردنەوەی ئەم کەلێنانە. ژینگەی پەرەپێدانی ڤیژواڵ ستۆدیۆ ئامرازی Visual Studio Debugger دابین دەکات بۆ پاککردنەوەی هەڵەکانی زۆربەی زمانەکانی پرۆگرامسازی. هەروەها زۆربەی وێبگەڕەکان ئامرازەکانی پەرەپێدەر (DevTools) دابین دەکەن کە یارمەتی پرۆگرامسازانی وێب دەدەن لە پرۆسەی ڕاستکردنەوەی هەڵە پرۆگرامسازییەکاندا. ئامرازەکانی شیکردنەوەی کارایی نەرمەکاڵا (Performance Profiling Tools) پێویستە کارایی ئەپڵیکەیشنەکە تاقی بکرێتەوە هەروەک چۆن پێویستە ئاسایشەکەی تاقی بکرێتەوە، چونکە کارایی یەکێکە لە گرنگترین پێوەرەکانی ئەزموونی بەکارهێنەر. ئامرازەکانی دیاریکردنی کارایی، وەک: Chrome Performance Tab و Apache JMeter، یارمەتی پرۆگرامسازی پیشەگەر دەدەن لە شیکردنەوەی هۆکارەکانی لاوازی کارایی و پاککردنەوەیان و گەیاندنی بەرنامەکە بە خێراترین ئاستەکانی. گرنگترین ڕەفتارەکانی پرۆگرامسازی پیشەگەر چین؟ هەر پرۆگرامسازێکی پیشەگەر بە پەیڕەوکردنی کۆمەڵێک ڕەفتار وەک خووی هەمیشەیی جیادەکرێتەوە. ئەم ڕەفتارانە یارمەتی دەدەن لە نووسینی کۆدی بێ کەموکوڕی و بێ هەڵە. لەم ڕەفتارانە: چارەسەرکردنی کێشەکان : سووربە لەسەر چارەسەرکردنی کێشەی پرۆگرامسازی ڕۆژانە، چونکە پرۆگرامسازی بریتییە لە چەند کێشەیەک کە دەبێت باشترین چارەسەریان بۆ بدۆزیتەوە. ماڵپەڕی تایبەت هەن بۆ ڕاهێنان لەسەر شارەزایی چارەسەرکردنی کێشەکان، بەناوبانگترینیان ماڵپەڕی HackerRankـە کە پرسیاری پرۆگرامسازی بۆ زۆرێک لە زمانەکانی پرۆگرامسازی لە ئاستە جیاوازەکاندا دابین دەکات. بیرکردنەوەی لۆژیکی : کتێب لەسەر لۆژیک بخوێنەرەوە، فێری ئەلگۆریتمەکان ببە، بە لۆژیکی و زنجیرەیی بیر بکەرەوە، و زۆرێک لە مەتەڵ و نهێنییەکان چارەسەر بکە کە پێویستیان بە بیرکردنەوەی لۆژیکی هەیە بۆ چارەسەرکردنیان. کۆمپیوتەر زۆر لۆژیکییە و کۆدەکان بە زنجیرەیی یەک لە دوای یەک جێبەجێ دەکات، و ناتوانێت کۆدێک کە کێشەی تێدایە تێپەڕێنێت بۆ تەواوکردنی جێبەجێکردنی بەرنامەکە. بۆیە دەبێت تۆش لاسایی شێوازی کارکردنی بکەیتەوە بۆ نووسینی ئەلگۆریتمەکان کە بتوانن کێشەکان بە باشترین شێوەی ممکن چارەسەر بکەن. بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە : هەمیشە پێش نووسینی هەر کۆدێک لە خۆت بپرسە؛ بۆچی ئەم کۆدە لەم شوێنەدا بە دیاریکراوی دەنووسم؟ ئایا ئەم کۆدە کاریگەری نەرێنی یان ئەرێنی لەسەر کارایی و ئاسایشی ئەپڵیکەیشنەکە دەبێت؟ بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە یارمەتیت دەدات لە خۆلادان لە کێشەکان پێش دەرکەوتنیان، هەروەها یارمەتیت دەدات لە چارەسەرکردنیان ئەگەر دەرکەوتن، و هەروەها یارمەتیت دەدات لە باشترکردنی بەردەوامی کارایی و ئاسایشی ئەپڵیکەیشنەکە. تاقیکردنەوە و پاککردنەوەی هەڵەکان : بەرنامەکەت بەردەوام تاقی بکەرەوە، و تەنها بە یەک تاقیکردنەوە واز مەهێنە بەڵکو بە شێوەیەکی خولی تاقی بکەرەوە، چونکە لە هەر تاقیکردنەوەیەکدا هەڵەی نوێت بۆ ئاشکرا دەبێت، جا کار لەسەر پاککردنەوەیان دەکەیت تا ئەپڵیکەیشنەکەت دەگەیەنیتە باشترین ئاستی کارایی و ئاسایش. جێبەجێکردنی بەردەوام : ئەوەی فێری دەبیت بەردەوام لە پڕۆژەی کرداریدا جێبەجێی بکە. دەتوانیت لە ئینتەرنێتدا بەدوای بیرۆکەی پڕۆژەی گونجاودا بگەڕێیت کە لەگەڵ ئاست و زانیارییەکانتدا بگونجێت. جێبەجێکردنی بەردەوام وادەکات بتوانیت زانیارییە کۆنەکانت بیر بهێنیتەوە و بیانبەستیتەوە بەوەی تازە دەیخوێنیت، و بەکارهێنانە کردارییەکانی ئەو زانستە خاوەی کە دەیخوێنیت بۆ ئاشکرا دەکات. شارەزاییە نەرمەکان (Soft Skills) : ڕۆڵی شارەزاییە نەرمەکان لە ڕێگاکەتدا بۆ پیشەگەری لە پرۆگرامسازیدا پشتگوێ مەخە. پەیوەندی باش لەگەڵ پرۆگرامسازەکانی تردا دروست بکە، چونکە ئەمە هەلی گەورەی دامەزراندنت بۆ دابین دەکات، هەروەها یارمەتیت دەدات لە پەرەپێدانی شارەزاییە پرۆگرامسازییەکانت و ئاستی پرۆگرامسازیت. ئەم پەیوەندییانە بەبێ شارەزاییە نەرمەکان سەرکەوتوو نابن، لە شارەزاییەکانی دروستکردنی پەیوەندییەوە دەست پێدەکات، تا دەگاتە شارەزاییەکانی پەیوەندیکردن، و گەیشتن بە شارەزاییەکانی کارکردن لەناو تیمدا و غەیری ئەوانە. یاساکانی نووسینی کۆدی پاک (Clean Code) : فێری بنەما و یاساکانی نووسینی کۆدی پاک ببە، کە ئەو کۆدانەن کە خوێندنەوە و تاقیکردنەوە و پاککردنەوەیان ئاسانە. گرنگی بنەماکانی نووسینی کۆدی پاک لە کەمکردنەوەی کات و تێچووی چاکسازی ئەپڵیکەیشنەکەدایە، هەروەها یارمەتیت دەدات لە باشترکردنی کارایی و ئاسایشی ئەپڵیکەیشنەکە. فێربوونی بەردەوام : زانیارییەکانت ڕۆژانە زیاد بکە، چونکە بواری پرۆگرامسازی ڕۆژ لە دوای ڕۆژ پەرە دەسێنێت، و ئەرکەکانی پرۆگرامساز و ئەو شارەزاییانەی کە دەبێت فێریان ببێت هەموو ڕۆژێک زیاد دەکەن. تەنانەت ئەگەر توانیت کارێک یان کاری سەربەخۆ بەو شارەزاییانەی کە هەتە بەدەست بهێنیت، لە فێربوون و بەدەستهێنانی بەردەوامی هەموو شتێکی نوێ مەوەستە بۆ ئەوەی لە پێشەنگیدا بمێنیتەوە و جیاواز بیت. کۆتایی لە وتاری ئەمڕۆدا، لەگەڵ چەمکی پرۆگرامسازی پیشەگەر و جیاوازی نێوان پرۆگرامساز و ئەندازیاری نەرمەکاڵادا ئاشنا بووین، و شارەزاییەکان و ئامرازەکان و ڕەفتارەکانی پرۆگرامسازی پیشەگەرمان زانی . لە کۆتاییدا ، دەمەوێت ئامۆژگاریت بکەم کە هەنگاوی فێربوونی پرۆگرامسازی بنێیت ئەگەر هێشتا دەستت پێ نەکردووە. فێربوونی پرۆگرامسازی کۆمەڵێک سوودت پێشکەش دەکات، گرنگترینیان بەهێزکردنی شێوازی بیرکردنەوەی لۆژیکی و داهێنەرانەت و گەیشتن بە باشترین چارەسەر بۆ کێشەکان لە کارەکەت یان ژیانی کەسیتدا . هەروەها یارمەتیت دەدات لەگەڵ پەرەسەندنی تەکنەلۆژیای خێرادا بڕۆیت . لە کۆتاییدا، پرۆگرامسازی ئاسایشی کار و مووچەی باش بۆ پرۆگرامسازی پیشەگەر دابین دەکات. بە هیوای سوود بینین و لە هەر کەم و کورتەیک بمبورن ....

سڵاو بەڕیز @Taban کتێبێکم هاوپێچ کردووە بە هیوای سوود بینین . PaperID-121.pdf

شەڕی بێ دوکەڵ : پێشهاتەکانی شەڕی ئەلیکترۆنی نێوان ئێران و ئیسرائیل پەرەسەندنی شەڕ و گرژیەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل خێراتر دەبێت ، نەک تەنها لە ڕووی هێرشی سەربازیی یەوە ، بەڵکو لە گۆڕەپانی شەڕی ئەلیکترۆنیشدا کە بووەتە بەرەیەکی گرنگ لە ململانێکاندا. چەندین ڕاپۆرتی بلومبێرگ نیوز ئاشکرایان کردووە کە هەردوولا پەنا دەبەنە بەر شێوازە ئەلیکترۆنییە پێشکەوتووەکان بۆ تێکدانی ژێرخانی ئابووری و بە ئامانجگرتنی دامەزراوە داراییەکان و تەنانەت ئیستغلالکردنی کامێرای چاودێری تایبەت بۆ کۆکردنەوەی زانیارییە هەواڵگرییە هەستیارەکان. ئێران کامێرای چاودێری لە ئیسرائیل هاک دەکات لە پێشهاتێکی بێ وێنەدا، دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل ڕایانگەیاند کە ئێران سەرکەوتوو بووە لە هاککردنی کامێرای چاودێری تایبەت لە ناوخۆی ئیسرائیل لە هەوڵێکدا بۆ کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر شوێنەکانی نیشتنەوەی مووشەک بۆ باشترکردن لە وردی هێرشەکانی داهاتوو . ڕافایل فرانکۆ، جێگری پێشووی بەڕێوبەری گشتیی سایبەری نیشتمانی ئیسرائیل ڕوونیکردەوە، هەوڵەکانی هاککردن لە سەرەتای هێرشە موشەکییەکانی ئەم دواییەی تەلئەبیبەوە دووبارە بووەتەوە. داواشی لە هاووڵاتیان کرد کە کامێراکانیان بپچڕێنن یان بە گۆڕینی پاسۆردەکانیان و چالاککردنی ڕەسەنایەتی دوو فاکتەری کامێراکانیان پارێزراو بکەن . ئەم ڕووداوانەی هاککردن هاوشێوەی هێرشەکەی ٧ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ یە کاتێک حەماس پێش هێرشکردنە سەر ئیسرائیل ئەم کارەی ئەنجامدا ، کاتێک کامێرای تایبەت بۆ چاودێریکردنی جموجۆڵی مەدەنی و سەربازی بەکارهێنرا . هەروەها ڕاپۆرتە هەواڵگرییەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە ڕووسیا لە کاتی شەڕی ئۆکرانیا بۆ مەبەستی هاوشێوە کامێرای چاودێری بەکارهێناوە . بەپێی خەمڵاندنەکان هەزاران کامێرا لە ئیسرائیل هێشتا بە وشەی نهێنی کۆن کاردەکەن ، ئەمەش وایکردووە ببنە ئامانجێکی ئاسان بۆ هێرشەکان . لەم چوارچێوەیەدا ، دەزگای ئەلیکترۆنی ئیسرائیل ڕایگەیاندووە ، لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا هەوڵی نوێی هاککردنیان دۆزیوەتەوە ، بەتایبەتی لە ناوچە سنوورییەکان و شوێنە هەستیارەکان . کەرتی دارایی ئێران بوەتە قوربانی هێرشێکی ئەلیکترۆنی بەرفراوان لە لایەکی دیکەوە گرووپێکی هاککەری لایەنگری ئیسرائیل کە بە "سپارو پرێدەتۆر" ناسراوە ، بەرپرسیارێتی هێرشێکی ئەلیکترۆنییان لە ئەستۆ گرت کە بووە هۆی پەکخستنی خزمەتگوزارییەکانی بانکی لە ئێران ، بە تایبەتی بانکی سێپای کردە ئامانج ، کە تۆمەتبارە بە بەکارهێنان بۆ دەربازبوون لە سزا نێودەوڵەتییەکان . بەگوێرەی بەیاننامەیەکی ئەو گرووپە کە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تێلێگرام و ئێکس بڵاوی کردووەتەوە ، بانگەشەی ئەوەی کردووە کە داتاکانی بانکەکەی لەناوبردووە و هیچ وەڵامێکی فەرمی لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە بۆ ئەو تۆمەتانە نەبووە . ئەم هێرشە لە کاتێکدایە کە پەرەسەندنی دیجیتاڵی بە خێرایی پەرەدەستێنێت . فارس نیوز بڵاویکردەوە ، ئێران لە ماوەی تەنها سێ ڕۆژدا زیاتر لە شەش هەزار و 700 هێرشی ڕەتکردنەوەی خزمەتگوزاری دابەشکراو (DDoS)ی بەرکەوتووە ، ئەمەش وایکردووە حکومەت سنووردارکردنی کاتی ئینتەرنێت بۆ کەمکردنەوەی زیانەکان بسەپێنێت . گروپی Predatory Sparrow یەکێکە لە دیارترین گروپە ئەلیکترۆنیەکان کە لە ساڵی ٢٠٢١ەوە ئۆپەراسیۆنی بەرچاویان دژی ئێران ئەنجامداوە ، لەوانە هاککردنی تۆڕی شەمەندەفەر ، هێرشکردنە سەر کارگەیەکی پۆڵا ، هەروەها بە ئامانجگرتنی سیستەمی پارەدان لە بەنزینخانەکان . شارەزایانی ئەمنی پێیان وایە کە هێرشەکانی ئەم گرووپە تەنیا بە مەبەستی پەکخستنی تەکنیکی نییە ، بەڵکو بۆ دروستکردنی کاریگەرییەکی دەروونی و بانگەشەی میدیاییشە . وردەکارییەکانی ئۆپەراسیۆنەکان بە شێوەیەکی نمایشی بڵاودەکرێنەوە بۆ بەهێزکردنی وورەی خۆیان و شکاندنی وورەی بەرامبەر . ئێران پەنا بۆ پچڕانی پەیوەندییە گشتگیرەکان دەبات ... و ستارلینک دەچێتە ناو شەڕەکەوە لە هەنگاوێکدا کە بە بێ وێنە وەسف دەکرێت ، حکومەتی ئێران کاتی بەکارهێنانی ئینتەرنێت و خزمەتگوزاریەکانی لە سەرتاسەری ووڵات سنوردار کرد ، ئەمەش بۆ بەرەنگاربوونەوەی هێرشەکانی ئیسرائیل کە ژێرخانی گرنگ دەکەنە ئامانج ، ئەو بڕیارەی پاساو هێنایەوە . داتاکانی کۆمپانیای کلاودفلەیر دەریانخستووە کە هاتوچۆی ئینتەرنێت بە ڕێژەی زیاتر لە ٩٠% دابەزیوە لەو کاتەوەی کە سنوردارکردنەکە دەستیپێکردووە . وەزارەتی پەیوەندییەکانی ئێران پشتڕاستی کردەوە کە ئەو ڕێوشوێنە کاتییە و ئامانجی پاراستنی تۆڕەکانی ئەو وڵاتەیە لە "دوژمنێکی شەڕانگێز" . هاوڵاتیان ڕایانگەیاندووە کە تەنها پەیوەندییە ناوخۆییەکان ماونەتەوە و بێ کێشەن و کار دەکەن ، لەگەڵ پچڕانی تەواوەتی پەیوەندی لەگەڵ جیهانی دەرەوە . ئەم بەربەستە بیرهێنانەوەی ئەوەی لە کاتی ناڕەزایەتییەکانی تشرینی دووەمی ٢٠١٩دا ڕوویدا ، کاتێک دەسەڵاتداران پەنایان بردە بەر داخستنی ئینتەرنێتی ووڵات بۆ ڕێگریکردن لە هەماهەنگی نێوان خۆپیشاندەران . لە بەرامبەردا، ئیلۆن ماسک ڕایگەیاند کە مانگە دەستکردەکانی ستارلینک دەستیان کردووە بە پەخشکردنی خزمەتگوزارییەکانیان لە ئاسمانی ئێرانەوە ، ئەمەش بە ئەگەرێکی زۆرەوە ڕێگە بە هەندێک ناوچە دەدات لە نێوان ئەم سنووردارکردنانەدا دەستیان بە ئینتەرنێت بگاتەوە . ئەمەش بە تایبەتی دوای ئەوەی تاران ئەم بارودۆخەی بەکارهێنا بۆ بلۆککردنی واتسئەپ و گوایە داتاکانی دزەپێکراوە بۆ ئیسرائیل . بەڵام مێتا خاوەنی ئەپەکە ئەم تۆمەتانەی ڕەتکردەوە و بە بیانوویەک وەسفی کرد بۆ ڕێگریکردن لە شێوازە پارێزراوەکانی پەیوەندیکردن دا . زیادبوونی گرژیی دوولایەنە و داهاتوویەکی دیجیتاڵی تاریک هەموو ئەمانە لەدوای هێرشێکی ئیسرائیل دێت کە دامەزراوە ئەتۆمییەکان و پێگە سەربازییەکانی ئێرانی کردە ئامانج و بووە هۆی کوژرانی سەرکردەی باڵا ، کە بەدوایدا وەڵامێکی توندی ئێرانی لێکەوتەوە بە هەڵدانی سەدان مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان ، و تا ئێستا ئەو پێکدادانانە دەیان کوژراو و سەدان برینداری لە هەردوولا لێکەوتۆتەوە . ئەم زیادبوونەی گرژییەی دوایی ئەوە نیشان دەدات کە جەنگی نێوان ئێران و ئیسرائیل چیتر تەنها لە گۆڕەپانەکانی جەنگی کلاسیکیدا نامێنێتەوە ، بەڵکو گوازراوەتەوە بۆ بۆشایی دیجیتاڵی ، کە تێیدا تەکنەلۆژیا وەک چەکێکی ستراتیژی بەکاردەهێنرێت کە لە ڕووی کاریگەرییەوە هاوتای مووشەک و فڕۆکەکانە . لەگەڵ زیادبوونی پشت بەستن بە سیستەمە پەیوەستەکان بە ئینتەرنێتەوە ، وا دەردەکەوێت کە گۆڕەپانەکانی جەنگی داهاتوو لەلایەن ئەوەوە دیاری دەکرێت کە کێ یەکەمجار کۆنترۆڵی داتا دەکات ، نەک ئەوەی کە خاوەنی گەورەترین جبەخانەی جەنگییە .

@Taban دەستت خۆش بێت و بابەتێکی زۆر بە سوود بوو .

@Taban دەستت خۆش بێت .

یەکێک لە گرفتەکانی زۆربەی خەڵکی ئێستا ئەوەیە منداڵەکانیان زۆربەیان مۆبایل بەکار دەھێنن و لە ھەندێک خێزان لەدەست دەرچووە و ھەندێک دایک و باوک بۆ ھێورکردنەوەی منداڵەکانیان مۆبایلیان دەدەنە دەست ، ئەمەش گەورەترین مەترسی لەسەر تەندروستیان دروست دەکات . لەم بابەتە بە کورتی گرنگترین زیانەکانی مۆبایل بۆ سەر منداڵان دەخەینە روو . 1.زیانە مەودا درێژەکان : ئەو تیشکەی لەشاشەی مۆبایلەکان دەردەچێت زیانێکی زۆری بۆ سەر منداڵەکان ھەیە لە گرنگترین زیانەکانیش زانایان دەڵێن لەمەودای دوور ئەم تیشکانە دەبنە ھۆکاری تووشبوون بە شێرپەنجە ، ئەمەش زەنگێکی مەترسیدارە . 2.زیان گەیاندن بە چاوەکان : ئەو رووناکیەی کە لە ئامێرە ئەلیکترۆنیەکان دەردەچێت ، چاوەکان ماندوو دەکات و وا دەکات پاڵەپەستۆیەکی زیاتر بکەوێتەوە و ئەمەش زووتر پیری دەکات , لەھەندێک باردا ئەم زیانانە تەشەنە دەکات بۆ لەدەستدانی بینایی چاوەکان . بۆ پاراستنی چاوی منداڵەکەت دەتوانی یاسای (سێ بیست ) بەکاربھێنە . ئەم یاسایەش دەڵێت دەکرێت لەنێوان ھەر بیست خولەکێک یاریکردن بە مۆبایل پێویستە بۆ ماوەی بیست چرکە چاوی لە ئامێرەکە دووربخاتەوە . 3. دروست بوونی کێشە لە ئێسکەکانی : پێشتر مرۆڤ بەشێوەیەکی گشتی تا تەمەنی ھەڵنەکشابا کێشەی ئێسکەکانی بۆ دروست نەدەبوو ، ئەمەش بەھۆی ھەڵکشانی تەمەنی و سست بوونی دەمارەکانی دەبوو ، بەڵام لە ئێستا بەھۆی زۆر بەکارھێنانی مۆبایل لەوانەیە منداڵان لە تەمەنێکی زوو تووشی ئەو کێشەیە ببن ، چونکە بەکارھێنانی ئەو ئامێرانە پاڵەپەستۆی سەر دەمارەکان زیاتر دەکات و کێشەی زیاتر بۆ بڕبڕەی پشت زیاد دەکات ، لەبەر ئەمە پێویستە دایکان و باوکان زۆر بە وریایی مامەڵە بکەن و وا بکەن منداڵەکانیان بە شێوەیەکی رێک و پێک و بۆ کاتێکی دیاریکراو ئەم ئامێرانە بەکار بھێنن . 4. دروستبوونی کێشە لە کەسایەتی منداڵەکە : منداڵان و ھەرزەکاران بە بێ بەکارھێنانی مۆبایلیش ھەندێک کێشەیان ھەیە ، بەڵام لەگەڵ بەکارھێنانی ئامێرە زیرەکەکان ئەم کێشانە زیاتر دەبێت بەتایبەتی لە کەسایەتیان ، چونکە زۆر بەکارھێنانی ئەم ئامێرانە وا دەکات لە ژیانی واقیعی و تێکەڵاوی دووربکەونەوە و زیاتر گۆشەگیر دەبن لەماڵەوە . بەپێی دوایین توێژینەوە دەرکەوتووە ئەو منداڵانەی زۆر ئامێرە زیرەکەکان بەکار دەھێنن زیاتر تووشی خەمۆکی و دڵتوندی دەبن و ھەندێک جار کاردانەوەی خراپی لێدەکەوێتەوە و پەنا دەبنە بەر خۆ کوشتن ، ئەمەش زۆر مەترسیدارە .

لە وتاری ئەمڕۆدا، زمانی ئامێر یان زمانی سفر و یەکەکانت پێ دەناسێنین، کە لە نزمترین ئاستی زمانەکانی پرۆگرامسازیدایە و بۆ قسەکردن و کارلێکی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئامێرەکانی کۆمپیوتەر بەکاردێت. پێکەوە تایبەتمەندییەکانی زمانی ئامێر دەدۆزینەوە، و جیاوازی نێوان زمانی ئامێر و زمانی کۆکردنەوە (Assembly Language) چییە، هەروەها نموونە لەسەر زمانی ئامێر و بەکارهێنانەکانی پیشان دەدەین، و شێوازی جێبەجێکردنی فەرمانەکانی لەلایەن کۆمپیوتەرە جیاوازەکانەوە ڕوون دەکەینەوە. پێش ئەوەی بزانین زمانی ئامێر چییە، با ڕوونی بکەینەوە زمانی پرۆگرامسازی چییە؟ و ئەو ئاستانە چین کە زمانەکانی پرۆگرامسازی پێیاندا تێپەڕیون لە کاتی گەشەکردنیاندا پێش ئەوەی پەرەبسێنن و چەندین جۆر و ناوی لێوە دروست ببێت. زمانی پرۆگرامسازی ئەو شێوازەیە کە مرۆڤەکان پشتی پێ دەبەستن بۆ قسەکردن لەگەڵ کۆمپیوتەرەکان و ئامێرەکانی تری کە توانای پرۆگرامسازییان هەیە و داوای جێبەجێکردنی فەرمانەکانیان لێ دەکەن. ئەم زمانە بە شێوەی زنجیرەیەک فەرمانی یەک لە دوای یەک دەنووسرێت یان دادەڕێژرێت، و بە شێوەی پرۆگرامی کۆمپیوتەری یان ئەپلیکەیشن پاشەکەوت دەکرێت، پاشان دەدرێتە کۆمپیوتەر بۆ جێبەجێکردنی و بەدەستهێنانی ئەنجامە داواکراوەکان. زمانەکانی پرۆگرامسازی لە کاتی گەشەکردنیاندا بە چەند قۆناغ یان ئاستێکدا تێپەڕیون، دیارترینیان ئەمانەن: ü زمانە ئاست نزمەکان (Low-Level Languages) ü زمانی ئامێر (Machine Language) ü زمانی کۆکردنەوە (Assembly Language) ü زمانە ئاست ناوەندەکان (Mid-Level Languages) ü زمانە ئاست بەرزەکان (High-Level Languages) با تایبەتمەندی و خەسڵەتەکانی هەندێک لەم زمانانە بناسین. زمانە ئاست نزمەکان (Low-Level Languages) زمانەکانی نەوەی یەکەمی کۆمپیوتەرەکان زمانە ئاست نزمەکان بوون، کە پێکدەهاتن لە کۆمەڵێک فەرمان کە دەچوونە ناو کۆمپیوتەرەوە بە شێوەیەک کە ڕاستەوخۆ لەلایەن پرۆسێسەری کۆمپیوتەرەوە جێبەجێ دەکران. چونکە فەرمانە پرۆگرامییەکان پێکدەهاتن لە ژمارە کە بە سیستەمی دووانی (binary system) دەنووسران، کە سیستەمێکە بنچینەکەی ژمارە ٢ یە، یان سیستەمی شازدەیی (hexadecimal) کە سیستەمێکە بنچینەکەی ژمارە ١٦ یە، و دەتوانرا ئەم پرۆگرامانە ڕاستەوخۆ جێبەجێ بکرێن. بۆ نموونە، زنجیرە ژمارەکانی داهاتوو تەنها نموونەیەکە لە بەشێک لە کۆدێکی پرۆگرامی کە بە زمانی ئامێر نووسراوە بۆ پرۆگرامێکی کۆمپیوتەری کە دوو ژمارە کۆدەکاتەوە: فەرمانەکانی پرۆگرامی پێشوو بە سیستەمی دووانی (Binary System) نووسراون، و لە حاڵەتی بەکارهێنانی سیستەمی شازدەیی (hexadecimal) بۆ نووسینی فەرمانەکان، پرۆگرامەکە بەم شێوەیەی خوارەوە دەبێت: هەروەک تێبینی دەکەیت، نووسین و خوێندنەوەی زمانی ئامێر زۆر قورس و ئاڵۆز بوو. لەبەر ئەم هۆکارە، زمانەکانی نەوەی دووەم یان ئەوەی بە زمانەکانی کۆکردنەوە (assembly languages) ناسراوە دەرکەوتن. ئەمانەش زمانە ئاست نزمەکانن، بەڵام کۆدی پرۆگرامییان تا ڕادەیەک ئاسانترە بۆ تێگەیشتن. زانایانی کۆمپیوتەر زمانی کۆکردنەوەیان داهێنا بۆ ئەوەی وەک زمانێکی ناوەندی کاربکات کە ئاسانتر بێت بۆ تێگەیشتن و خوێندنەوە. ئەم زمانە کۆمەڵێک فەرمانی سنوورداری تێدایە بۆ مامەڵەکردنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕەقەکاڵا (hardware) و ئامێرە ئەلیکترۆنییە پرۆگرامکراوەکان. ئەم زمانە بەپێی بنیاتی هەر پرۆسێسەرێک جیاوازە، چونکە هەر نەوەیەکی پرۆسێسەرەکان زمانی کۆکردنەوەی تایبەت بە خۆی هەیە. بۆ نموونە، کۆدی داهاتوو پرۆگرامێک پیشان دەدات کە بە زمانی کۆکردنەوە نووسراوە بۆ کۆکردنەوەی دوو ژمارە، و تایبەتە بە کارکردن لەسەر پرۆسێسەری Intel x86 و ژمارەکانی ٥ و ٧ کۆدەکاتەوە: ئەگەر کۆدی پێشوو بخوێنیتەوە، دەگەیتە ئەو ئەنجامەی کە یەکەم بەش، Section .data، دوو ژمارەی num1 و num2 پێناسە دەکات کە ئەو ژمارانەن کە داواکراوە کۆبکرێنەوە. هەروەها گۆڕاوێک بە ناوی result پێناسە دەکات بۆ پاشەکەوتکردنی ئەنجامی کۆکردنەوەکە. بەشی _start ئاماژەیە بۆ دەستپێکی پرۆگرامەکە. دواتر فەرمانە کردارییەکان دەست پێدەکەن، کە فەرمانی mov eax, [num1] بەهای پاشەکەوتکراو لە num1 دەگوازێتەوە بۆ تۆمارکەری (register) eax، و فەرمانی add eax, [num2] بەهای پاشەکەوتکراو لە ناونیشانی num2 بۆ ئەم تۆمارکەرە دەگوازێتەوە. پاشان، بەهای تۆمارکەرەکە دەگوازرێتەوە بۆ گۆڕاوی result کە ئەنجامی کۆتایی کۆکردنەوەکە پاشەکەوت دەکات. سێ فەرمانەکەی کۆتایی بۆ دەرچوون لە پرۆگرامەکە و کۆتاییهێنان بە جێبەجێکردنی بەکاردێن. هەروەک تێبینی دەکەیت، ئەم زمانە زیاتر لە زمانی ئامێر تێدەگەیشترێت کە پڕە لە سفر و یەکەکان، بەڵام هێشتا قورس و سەرلێشێوێنەرە. پێویستی بەوەیە کە پرۆگرامساز گرنگی بە وردەکارییە بچووکەکان بدات وەک دیاریکردنی ئەو تۆمارکەرانەی کە بەکاردەهێنرێن و گواستنەوەی داتا بۆیان یان لێیان لە کاتی جێبەجێکردنی پرۆگرامەکەدا. هەروەها، بۆ گەشەپێدانی پرۆگرام و ئەلگۆریتمە پێشکەوتووەکان گونجاو نییە و بڕێکی زۆر کۆد بەرهەم دەهێنێت بۆ جێبەجێکردنی هەر کردارێک. زمانە ئاست ناوەندەکان (Mid-Level Languages) دوای زمانی کۆکردنەوە، زمانە پرۆگرامییەکانی تر وەک بێیسک (BASIC)، فۆرتران (FORTRAN)، پاسکال (Pascal)، سی (C)، و سی پڵەس پڵەس (C++) پەرەیان پێدرا، کە بە زمانە پرۆگرامییە ئاست ناوەندەکان ناونران. ئەمانە زمانێکن کە دەکەونە شوێنێکی ناوەندی نێوان زمانە پرۆگرامییە ئاست نزمەکان و زمانە پرۆگرامییە ئاست بەرزەکان وەک پایتۆن (Python) یان جاڤا (Java). ئەم زمانانە ڕێگە بە پرۆگرامسازان دەدەن کۆنترۆڵی وردەکارییە بچووکەکانی ڕەقەکاڵا (hardware) بکەن، و لە هەمان کاتدا ئاستێکی بەرزتری نەرمی لە مامەڵەکردندا دابین دەکەن. بۆ نموونە، بۆ کۆکردنەوەی دوو ژمارە بە زمانی پرۆگرامسازی C، کۆدەکە بەم شێوەیەی خوارەوە دەبێت: زمانە ئاست بەرزەکان (High-Level Languages) لە کۆتاییدا، زمانەکانی نەوەی سێیەم یان زمانە پرۆگرامییە ئاست بەرزەکان وەک پایتۆن (Python)، ڕوبی (Ruby)، و جاڤاسکریپت (JavaScript) دەرکەوتن بۆ ئاسانکردنی پرۆگرامسازی بۆ گەشەپێدەران و پرۆگرامسازان. ئەم زمانانە بە یەکێک لە ئاسانترین زمانەکانی پرۆگرامسازی دادەنرێن و فەرمانەکانیان بە وشەگەلێک دەنووسرێن کە نزیکن لە وشەکانی زمانی ئینگلیزی قسەکراو. ئەمانە ئاسانن بۆ خوێندنەوە و تێگەیشتن لەلایەن مرۆڤەوە، و ناچارمان ناکەن مامەڵە لەگەڵ وردەکارییە بچووکەکانی پەیوەست بە ڕەقەکاڵا (hardware) بکەین. بەڵام ئەم زمانانە پێویستیان بە وەرگێڕان (compilation) یان لێکدانەوە (interpretation) هەیە تا پرۆسێسەری کۆمپیوتەر لێیان تێبگات و پاشان بتوانێت بە شێوەیەکی دروست جێبەجێیان بکات. ئەم زمانانە بە جۆرێکی دیاریکراوی ئامێرەوە بەستراو نین، چونکە دەتوانرێت فەرمانەکانیان بگۆڕدرێن بۆ فەرمانی جیاوازی زمانی ئامێر بەپێی هەر ئامێرێک، تا بتوانێت لێکیان بداتەوە و جێبەجێیان بکات. بۆ نموونە، کۆدی داهاتوو بە زمانی پایتۆن هەمان کاری کۆدی پێشووی کۆکردنەوەی دوو ژمارە جێبەجێ دەکات، و دەتوانیت تێبینی سادەیی و ئاسانی زمانەکە بکەیت و تا چەند نزیکە لە قسەکردنمان بە بەراورد لەگەڵ کۆدەکانی پێشوو: زمانی ئامێر چییە و چۆن کاردەکات زمانی ئامێر یان زمانی سفر و یەکەکان زمانێکی پرۆگرامسازییە کە پێکدێت لە فەرمان و ڕێنمایی کە بە شێوازێک نووسراون کۆمپیوتەر بتوانێت لێیان تێبگات و کاریان لەسەر بکات. لە ڕاستیدا، کۆمپیوتەر تەنها لە سفر و یەکەکان تێدەگات، کە ژمارە ١ واتای بوونی تەزوو یان ڤۆڵتیەی کارەباییە، و ژمارە ٠ واتای نەبوونی تەزوو یان ڤۆڵتیەی کارەباییە. لە سەرەتای دەرکەوتنی کۆمپیوتەرەکاندا، ئەم ژمارانە دەگۆڕدران بۆ فەرمان، و پاشان ڕاستەوخۆ لەلایەن یەکەی ناوەندی چارەسەرکردن (CPU)ەوە جێبەجێ دەکران. هەر فەرمانێک بریتی بوو لە هێمایەکی ژمارەیی یان زنجیرەیەک لە هێما ژمارەییەکان کە بە سیستەمی دووانی یان شازدەیی نیشان دەدران هەروەک پێشتر ڕوونمان کردەوە. شایەنی باسە کە ئەم هێما ژمارەییانە تایبەتن بە هەر ئامێرێک، چونکە بۆ هەر بنیاتێکی پرۆسێسەرەکان زمانی ئامێری تایبەت بە خۆی پەرەی پێدراوە. لە سەرەتای دەرکەوتنیاندا، تاکە ڕێگا بۆ داخڵکردنی ئەم ڕێنماییانە بۆ ناو کۆمپیوتەرەکان لە ڕێگەی کارتە کون کراوەکانەوە (punched cards) بوو. چونکە ئامێرە کۆمپیوتەرییە سەرەتاییەکان هێشتا توانای پاشەکەوتکردنی داتا لەناو فایلدا نەبوو. بۆیە ئەگەر بتویستایە پرۆگرامێک بە زمانی ئامێر بنووسیت و بیدەیتە کۆمپیوتەر، تاکە ڕێگا بەکارهێنانی ئەم کارتە کون کراوانە بوو. هەر کارتێک کۆمەڵێک کونی تێدابوو کە ڕێنمایی دیاریکراویان بۆ کۆمپیوتەر دەردەبڕی دەربارەی ئەو ئەرکانەی کە دەمانویست جێبەجێ بکرێن. ئەگەر کونێک هەبووایە، بەهای ١ی دەنوێناند، و ئەگەر کونێک نەبووایە، بەهای ٠ی دەنوێناند. ئەم کارتانە شێوەی جۆراوجۆریان هەبوو، بەڵام بەناوبانگترینیان کارتی ٨٠ ستوونی بوو کە لەلایەن کۆمپانیای IBM لە ساڵی ١٩٢٨ پەرەی پێدرا، هەروەک لە وێنەی داهاتوودا ڕوون کراوەتەوە. بیربکەرەوە کە پێویستت بە کارتێکی هاوشێوە دەبوو بۆ نووسینی هەر دێڕێکی کۆدی پرۆگرامی! بۆیە نووسینی پرۆگرامێکی تەواو بە بەکارهێنانی ئەم کارتانە کارێکی زۆر قورس بوو و پێویستی بە کۆمەڵێکی زۆر گەورە لە کارت هەبوو. ئەم کارتانە بە شێوەی زنجیرەیی دەدرانە کۆمپیوتەر بۆ ئامێرێکی تایبەت کە پێی دەوترا کارت خوێنەر (card reader) بۆ ئەوەی ڕێنماییەکانی ستوون بە ستوون بخوێنێتەوە و زنجیرەی کونەکان بگۆڕێت بۆ زانیاری ژمارەیی، پاشان لە بیرگەی (memory) کۆمپیوتەردا باری دەکرد. دوای تەواوبوونی خوێندنەوە و بارکردنی هەموو کارتەکان لە بیرگەدا، فەرمانە پرۆگرامییەکانی جێبەجێ دەکرد، پاشان ئەنجامەکانی بە شێوەی کارتێکی کون کراویش دەردەخست. دەتوانیت بیر لەوە بکەیتەوە کە پرۆگرامسازە سەرەتاییەکان چەندە هەوڵیان دەدا لە پرۆسەی پرۆگرامسازی و پەیوەندیکردن لەگەڵ کۆمپیوتەردا. کارکردن بەم میکانیزمە بەردەوام بوو تا دەرکەوتنی دیسکە موگناتیسییەکان و ئامێرە لاوەکییەکان (peripherals) بۆ پاشەکەوتکردن و داخڵکردنی داتا، و دەرکەوتنی کۆمپیوتەرە کەسییەکان کە بەکارهێنانی کارتە کون کراوەکانیان نەهێشت و کردیانە بەشێک لە مێژووی زمانەکانی پرۆگرامسازی. تایبەتمەندییەکانی زمانی ئامێر سەرەڕای ئەوەی کە زمانی ئامێر بۆ مرۆڤ قورس و ئاڵۆزە، بەڵام کۆمەڵێک تایبەتمەندی و خەسڵەتی هەیە، گرنگترینیان ئەمانەن: - زمانی ئامێر ژمارە دووانییەکانی ٠ و ١ بەکاردەهێنێت کە کۆمپیوتەر لێیان تێدەگات و ڕاستەوخۆ جێبەجێیان دەکات بەبێ ئەوەی پێویستی بە وەرگێڕێک (translator/interpreter) هەبێت بۆ لێکدانەوەیان. - زمانی ئامێر ڕێگە بە پرۆگرامسازان دەدات کە ڕاستەوخۆ کۆنترۆڵی ڕەقەکاڵای (hardware) کۆمپیوتەر بکەن وەک پرۆسێسەر و بیرگە. - زمانی ئامێر بە خێرایی و کارامەیی جیا دەکرێتەوە بە بەراورد لەگەڵ زمانە ئاست بەرزەکان. - زمانە ئاست نزمەکان گونجاون بۆ گەشەپێدانی پرۆگرامە بنەڕەتییەکانی سیستەمی کۆمپیوتەرەکان. کەموکوڕییەکانی زمانی ئامێر لە دیارترین ئەو کەموکوڕییانەی کە زمانی ئامێر هەیەتی ئەمانەی خوارەوەن: - قورسە پرۆگرام و ئەلگۆریتمە ئاڵۆزەکان بە بەکارهێنانی زمانی ئامێر بنووسرێن و جێبەجێ بکرێن. - پێویستی بە نووسینی ژمارەیەکی زۆر دێڕی کۆدی پرۆگرامی هەیە بۆ پرۆگرامێکی سادە. - دەستکاریکردنی پرۆگرامەکان کات و هەوڵێکی زۆری دەوێت. - قورسە هەڵە پرۆگرامییەکانی ناو پرۆگرامە نووسراوەکان بە زمانی ئامێر دیاری بکرێن و ڕاست بکرێنەوە. - زمانی ئامێر تایبەتە بە ئامێرەکان، واتە پشت دەبەستێت بە جۆر یان خێزانی پرۆسێسەری ئەو ئامێرەی کە کاری لەسەر دەکات، بۆیە لە ئامێرێکەوە بۆ ئامێرێکی تر جیاوازە. پوختە :- لە وتاری ئەمڕۆدا، زمانی ئامێرمان ناسی کە دەکەوێتە نزمترین ئاستی زمانەکانی پرۆگرامسازییەوە و کۆمپیوتەر ڕاستەوخۆ لێی تێدەگات و لەلایەن یەکەی ناوەندی چارەسەرکردن (CPU)ەوە جێبەجێی دەکات. هەروەها فێری شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵی و دیارترین تایبەتمەندی و کەموکوڕییەکانی بووین. ئەمڕۆکە، زمانی ئامێر یان زمانە ئاست نزمەکان چیتر لەلایەن پرۆگرامسازانەوە بەکارناهێنرێن مەگەر لە بوار و ئەپلیکەیشنی زۆر سنوورداردا نەبێت کە پێویستیان بە مامەڵەکردنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕەقەکاڵای (hardware) کۆمپیوتەر هەیە. چونکە زمانە پرۆگرامییە ئاست بەرزەکان زۆر ئاسانتر بوون، بەڵام لەبیرت بێت کە هەموو زمانەکانی پرۆگرامسازی لە کۆتاییدا دەگۆڕدرێن بۆ پرۆگرامی زمانی ئامێر تا لەلایەن کۆمپیوتەرەوە جێبەجێ بکرێن. بە هیوای سوود بینین و لە کەم و کوڕیەکانم ببورن ...

دەستی تۆش خۆش بێت کاک @سەرمەد

stuff_i_follow - %s I Follow %s کە شوێنیان کەوتوم digest بە ڕای من ووشەی ( کورتکراوەکان ) گونجاوە بۆ ووشەی (digest) notifications_none_selected No notifications selected هیچ ئاگانامەیەک هەڵنەبژێردراوە. @سەرمەد @خەڵات جەلال

سەرت خۆش برا بە هیوای سوود بینین … سەرت خۆش براکەم …

بەرنامەی RustDesk. بەدیلێکی ناوازەیە بۆ کۆنترۆڵی ئامێرە دوورەکان وەک Teamviewer یان Anydesk. ڕووکارێکی ئاسان بۆ بەکارهێنانی هەیە، سەرچاوە کراوە و لەتونایدایە لە یەک کاتدا پەیوەندی بکات لەگەڵ زیاتر لە ئامێرێک لەگەڵ سیستەمی کارپێکردنی جۆراوجۆر پەیوەسبێت یان جۆینبێت. بۆ ئەوەی بتوانرێت داتا و فایلەکان لە نێوان ئامێرە جۆراوجۆرە بەستراوەکاندا لە ڕێگەی RustDesk ەوە بنێردرێت. ڕوکاری بەرنامەکە کلیک لێرە بکە بۆ داگرتنی بەرنامەکە

زۆر سوپاس کاک @خەڵات جەلال دەستی ئێوەش خۆش بێت .

سوپاست دەکەم . ئەوە لە چەندین شوێنی تر بڵاوم کردۆتەوە و لینکی تەلارسازم داناوە .