دیواری شییر (Shear Wall) چیە؟
لە ڕووی سترەکچەریەوە ئەو پێکهاتە ستونیانەن یان ئەو دیوارانەن کە لە بینا وباڵەخانەکاندا لە سیستەمی بەرگری دژی بومەلەرزەدا بەکاردێن. Shear Wall دیزاین ئەکرێت بۆ بەرگری دژی (Lateral Force) ئەو هێزە ئاسۆییانەی کە ئەکەوێتە سەر بیناکان، وەکو هێزی با و هێزی بومەلەرزە.
زۆرێک لە کۆدەکان ڕێنماییمان ئەکەن دیزاینی Shear Wall بکەین لە باڵەخەنەکاندا. Shear wall بەرگری هەیە بۆ ئەو هێزانەشی کە بە شێوەی تەریب ئەکەونە سەر پلەینی دیوارەکە. وە (collectors) کۆلێکتەرەکا ن shear diaphragm ئەگوازنەوە بۆ شیر وۆڵەکە یان هەر ئیلیمێنتێکی تر کە لە سیستەمی بەرگری دژی بومەلەرزە لە باڵەخانەکەدا بەکار هاتوون.
ئەتوانین لەڕێی برەیسینگی ئاسنیشەوە (Steel Bracing) بەرگری بیناکانمان زیاد بکەین دژی Shear Force، وە بە شێوەیەکی زۆر باشیش بەرگری ئەکەن، بەڵام وەکو ئەزانین نرخی شیش و ئاسن زۆرگرانترە لە کۆنکریت و تێچووی زیاتر ئەبێت.
بۆیە Shear Wall پێکهاتەیەکی زۆر گرنگی بینا و باڵەخانە زۆر بەرز و فرە نهۆمەکانە. وە Shear Wall ەکان لە دەوری بیناکە ( چێوەکەی ) دروست ئەکرێن و وەکو Shear Core ‘ی بیناکە لە ناوەڕاستی بیناکەیا دروست ئەکرێن، لە حاڵەتی بوونی شەفتی قادرمە و مەسعەد (Staircase & Lift Shaft). وە ئەو پەستانەی لە لاکانەوە (Lateral Preasure )ئەکەوێتەوە سەرش Shear Wall ەکە هەوڵەدات هێزێکی خولانەوە (Rotational Force ) لەسەر Shear Wall ەکە دروست بکات، وە لە بەر ئەوەی Shear Wall وەکویەک میمبەر کارەکات، هێزێکی کۆمپرێشن لە لایەکی و هێزێکی تری تێنشن لە لایەکی تریدا دروستەکات. وە کاتێک ئەم Lateral Forceە لە لایەکی ترەوە کار لە Shear Wall ەکە ئەکات، ئەوا شوێنی هێزی compression و Tension یش ئەگۆڕێن، بۆیە ئەبێ Shear Wall ەکە وا دیزاین بکرێ کە بەرگری هەبێت بۆ هەردوو حاڵەتەکە .
ڕۆڵی Shear Wall لە بیناکاندا:
بەخشینی Lateral Strength بە بیناکان :
Shear Wall ەکان Lateral Strength بۆ ىیناکان دابین ئەکەن بۆ بەرگری دژی هێزی بومەلەرزە و هێزی با، وە هێزەکانیش ئەگوازنەوە بۆ بناغە (foundation).
بەخشینی Lateral Stiffness بە بیناکان:
Stiffness ێکی زۆر بەش ئەدەن بە بیناکە و وە هەروەها ئەبێتە هۆی کەمکردنەوەی Lateral Sway و بیناکە لە زیان ئەپارێزێ .


پایە (Column) چیە و ڕۆڵی چیە لە بینادا؟
پایەکان ( columns ) ئەو پێکهاتە ستونیەی بیناکانن کە بۆ هەڵگرتنی باری ( load )ی هەیکەلی بیناکە بەکاردێن، کە ئەم هێزانە لە beam ەکانەوە ئەگوازرێتەوە سەریان و پایەکانیش ئەیگوازنەوە بۆ پایەکانی ژێر خۆیان و لەوێشەوە بۆ بناغەی بیناکە.




جیاوازی نێوان Shear Wall و پایە Column:
پایەکان (column) ەکان ئەو هێزانە هەڵەگرن کە لە beam ەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆیان، واتە Structural load ی بیناکە هەڵەگرن و ئەیگوازنەوە .
کۆڵۆمەکان Column ەکان بەرگریان لاوازە بۆ ( lateral force, buckling load, shear load) لە هەمان کاتدا Shear wall بەرگریەکی زۆر باشی هەیە دژی lateral load ەکان و هێزی بومەلەرزە و هێزی با , هەروەها بەرگری هەیە بۆ Shear load و Buckling Load.


خشتەی جیاوازی نێوانیان:
دیواری کۆنکرێت Shear Wall
پایەی کۆنکرێتی Column
ڕێژەی breadth to width
b/w > 0.4
ڕێژەی breadth to width
b/w < 0.4
کەمترین پانی (width) لە shear wall دا پێ ویستە 150 ملم کەمتر نەبێت.
کەمترین پانی کۆڵ ۆم (width) پێویستە لە 200 ملم کەمتر نەبێت، وە هەندێک لە کۆدەکان ڕێنماییما ن ئەکەن 300 ملم دابنێین بۆ بەرگری بومەلەرزە.
Shear wall بەرگری دژی بومەلەرزە زیاترە بە بەراورد بە کۆڵۆم.

کۆڵۆم بەرگری دژی بومەلەرزە کەمترە بە بەراورد بە shear wall.
Shear wall بە درێژای هێڵی دیوارەکە پاڵپشت ی (support)ی سترەکچەرەکە ئەکات.
کۆڵۆم تەنها لە سوچەکان ( Corner ) یان کۆتایی (ends)ی ژوورەکان دائەنرێت.
قەد بڕەکەی (cross-section )ەکەی بەشێوەی بیمێکی ستونی دەرەکە وێ ( vertical wide beam).
قەد بڕەکەی ( cross-section ) بەشێوەی(چوارگۆشەیی، لاکێشەیی ، بازنەیی، شێ وە L ' ی) دەرەکە وێ.
ئەو لۆدەی لە لاکانەوە ( lateral load ) ئەکەوێتە سەری بەهۆی Shear deformation ە وە بەرگری لە دژی ئەکات.
ئەو لەودەی لە لاکانە وە ( lateral load ) ئەکە وێتە سەری بەهۆی flexural deformation ەوە بەرگری لە دژی ئەکات.
کۆنکریت تێیدا زیاتر بەکاردێت بە بەراورد بە کۆڵۆم.
کۆنکریت تێیدا کەمتر بەکاردێت بە بەراورد بە Shear Wall.
سیستەمی shear wall زیاتر بۆ بینا زۆر بەرزەکان گونجاوە.
سیستەمی کۆڵۆم - بیم بۆ بینا نزمەکانیش گونجاوە.
دانانی کراوە لە shear wall سیستەمدا بێزارکەرە و پێویستی بە کارامەییەکی زۆر هەیە.
دانانی کراوە بۆ نمونە دەرگا و پەنجەرە لە کۆڵۆم سیستەمدا زۆر ئاسانە.
مەودای ناوەوە ( carpet Area ) لە سیستەمی shear wall دا زیاترە.
مەودای ناوەوە ( carpet Area ) لە column سیستەمدا کەمترە.
پێویستی بە لێهاتوییەکی زۆر بەرز هەیە بۆ جێبە جێکردنی، ئەگەر لە شوێنی دیاریکراو تەواوی خۆیدا نەبێ ئەوا کاریگەری زۆر خراپی ئەبێت.
پێویستی بە لێهاتویی هەیە بۆ جێبەجێکردن و دانانی.
کەمترین بڕی بەکارهێنانی شیش بەپێی:
* کۆدی ئەمەریکی - 0.25%
* کۆدی بەریتانی - 0.4%
کەمترین بڕی بەکارهێنانی شیش بەپێی:
* کۆدی ئەمەریکی - 1.0%
* کۆدی بەریتانی - 0.4%

بابەتەکە بە سوپاسەوە وەرگیراوە
لە نوسینێکی بەڕێز ئەندازیار محمد صدرالدین

بە شێوەیەکی گشتی ئەو هەڵە باوانەی کە لە بڕگەکانی کۆنکرێتدا دەکرێن بریتین لە :
زەرعە کردنی هەڵە و خەمڵاندنی هەڵە بۆ بڕی کۆنکریتی داوا کراو ، واتا داواکردنی کۆنکرێت بە بڕی زۆر زیاتر یان کەمتر لە بڕی پێویست .
داواکردنی جۆری هەڵەی کۆنکرێت ، واتا جۆری چیمەنتۆی بەکارهاتوو ئەوە نەبێت کە لە تەندەر داوا کراوە یاخود زیاد و کەمی بڕی چیمەنتۆ و هێزی بەرگە گرتنەکەی بۆ نموونە بە پێی دیزاین دەبێت ( 30 مێگاپاسکال بێت ) بەڵام بە هەڵە ( 25 مێگاپاسکال داوا بکرێت یان ڕەنگە کارگەی ئامادەکردنی کۆنکرێتەکە ئەو هەڵەیە بکەن ) .
نەگەیشتنی کۆنکرێت بە هەموو بەشەکان لە قاڵبدا بە هۆی بونی هەر جۆرێکی بەربەست یاخود چڕی شیش لەو شوێنانەدا .
بوونی کێشە لە قاڵبەکان ، بەستنی هەڵە یاخود بونی کێشە لە پێوانەکان و شوێنی قاڵبەکان ، یان ڕەنگە قاڵبەکان ئەگەری کرانەوەیان هەبێت لە کاتی کۆنکرێت تێکردن .
بەکارهێنانی قاڵبی کۆن و پیس ، وە خاوێن نەکردنەوەی قاڵبەکان پێش کۆنکرێت کردن .
زیاد و کەمی بڕی ئاوی بەکارهاتوو لە کۆنکرێتەکەدا ، کە دواتر کێشە دروست دەکات و هێزی کۆنکرێت کەم دەکاتەوە و درز دروست دەبێت .
بەکارنەهێنانی هەزاز کە دواتر کێشە دروست دەکات .
درەنگ بڵاوکردنەوە و ماڵە و صقل کردنی کۆنکرێت .
لێکردنەوەی قاڵب زوتر لە کاتی دیاریکراوی خۆی .
کۆنکرێت کردن لە کەش و هەوای نەگونجاو ( واتا لە پلەی گەرمی زۆر بەرز یان زۆر نزم ، یان کاتی باران و بەفر و ڕەشەبای زۆر بە‌هێز ) .
ئاوەرشێن نەکردن بەپێی پێویست .
ئەم بابەتە لە لایەن ئەندازیار لەنجە سەرکۆ وە نوسراوە

design-of-reinforce-concrete-beams.pdfهاوڕێیان، ئەم کتێبە زۆر بە سودە بۆ ئەندازیارانی شارستانی و دیزاینەرانی سترەکچەر. ناوی کتێبەکەش بریتیە لە (Design of reinforce concrete Beam).
گرینگی ئەم کتێبە لەوەدایە کە قۆناغ بە قۆناغ لە سەرەتاوە تا کۆتایی باسی دیزاینی جسر دەکات و زۆر بە جوانی ڕونی کردۆتەوە.
فایلەکە بە شێوەی PDF ەو دەتوانن لە خوارەوە دایگرن.
 
هیوادارم سودی لێ ببینن
 
design-of-reinforce-concrete-beams.pdf

پایەی کۆنکرێتی بەیەکێک لەبەشە هەرە گرنگەکانی بینای کۆنکرێتی دادەنرێت کە بەشێوازی لاکێشەو چوارگۆشەو بازنەیی دروست دەکرێت.

چەند تێبینیەکی گرنگ لەسەر پایەی کۆنکرێتی:
نابێت درێژی هەر لایەکی پایەکە لە ۳۰سم کەمتر بێت.
نابێ درێژی لە ۲.٥ ئەوەنەی پانیەکەی زیاتر بێت.
کەمترین ڕێژەی شیش بۆ پایە =0.01xAg
زۆرترین ڕێژەی شیش بۆ پایە =0.08xAg بەڵام بەهۆی بوونی ئۆڤەرلاپ نابێت لە 0.04 زیاتر بێت.
وە "Ag"بریتیە لە درێژی × پانی پایەکە.
کەمترین شیشی عەمودی بۆ پایە نابێت لە ٤ شیش کەمتر بێت بۆ پایەی چوارگۆشەو لاکێشە وە نابێت لە ٦ شیش کەمتر بێت بۆ پایەی بازنەیی.
ئەگەر دوری نێوان دوو شیشی عەمودی لە ۱٥سم زیاتر بوو ئەوا پێویستە کرۆس تای بۆ دابنرێت.

پێویستە دووری نێوان قەفیزەکان بەمجۆرە بێت:
لە بەشی سەرەوەو خوارەوەی پایەکە پێویستە بە چڕی دابنرێت بە کەمترینی :
۱/٤× کەمترین قیاسی پایەکە
٦×تیرەی شیشی عمودی (بچوکەکەیان ئەگەر ۲ جۆر بوو)
١٠ سم
بۆ حساباتی بومەلەرزە زۆربەی کات ئەم( ۱۰)سم چێک ئەکاتەوە

ئەی ئەو مەسافەیەی کە ئەم قەفیزانەی تیا چڕ دەکەینەوە چەندە لە سەروخواری پایەکان؟
ئەو مەسافەیە بریتیە لە گەورەترینی :
۱/٦ × بەرزی پایەکە
گەورەترین قیاسی پایەکە (بۆ نمونە ٤۰×٦٠سم ، ٦۰سم لەسەرو خواری پایەکە ئەم قەفیزانەی تیا چڕ ئەکەینەوە)
٥۰۰ملم
لەناوەراستی پایەکان بەم شێوەیە قەفیزەکان دابەش دەکرێت:
کەمترینی :
٦×تیرەی شیشی عمودی (بچوکەکە ئەگەر ۲ جۆر بوو)
۱٥۰ملم
کەمترین دووری نێوان دوو شیشی عمودی نابێت کەمتر بێت لە ٥.۱ × تیرەی شیشەکە ٤۰ملم

سەرچاوە:
ACI-Code
section 10.6.1
section 25.7.2.3
section 18.7.5.3
section 18.7.5.5