تەکنەلۆژیای سیستەمی GNSS

[ADEL SNJARY]

جیهان لەم دواییانەدا تیشکی خستۆتە سەر تەکنەلۆژیای گەشتیاری مانگی دەستکرد بۆ چاودێریکردنی جوڵە و شوێنی تەنە سەربەخۆکان کە لە سەرووی زەویەوە هەڵکەوتوون لەسەر بنەمای مانگە دەستکردەکان، هەروەها تەکنەلۆژیای سیستەمی GNSS پێگەیەکی بەرچاوی لە نێوان ئەو تەکنەلۆژیایانەی کە زۆرترین بەکارهێنانیان هەیە لەسەر ئاستی جیهاندا داگیرکردووە.

 

GNSS واتە سیستەمی مانگی دەستکردی گەشتیاری جیهانی (Global Navigation Satellite System) ، کە داتاکان بە شێوەی سیگناڵ لە ڕێگەی مانگە دەستکردەکانەوە لە بۆشایی ئاسمان دەنێردرێت بۆ وەرگرەکانی GNSS لەسەر زەوی، بەجۆرێک کە دووەمیان داتاکان وەرگێڕێت بۆ چاودێریکردنی شوێنی تەنەکان و کاتی کارکردن, وەک چۆن پەخش دەکات سیستەمەکە گەشتکردن بە وردبینییەکی زۆر بەرز پەل دەکات، و پشت بە هەڵسەنگاندنی کارایی دەبەستێت لەسەر وردبینی، یەکپارچەیی، بەردەوامی و بەردەستبوون.

 

میکانیزمی ڕووماڵکردنی جیهانی GNSS

 

سەرەڕای جیاوازی تەمەن و دیزاینی ئەو مانگە دەستکردانەی کە لە سیستەمی گەشتیاریدا بەکاردەهێنرێن؛ بەڵام هەموویان دوو شەپۆل بە مەودای L1 و L2 بارکراو بە زانیاری لە مانگە دەستکردەکانەوە بۆ ئامێرە وەرگرەکانی سەر زەوی دەنێرن و ئاماژە بەوە دەکرێت کە زۆرینەی ئامێرەکان دوو بەشی ئەنتێنەیان تێدایە کە سیگناڵەکان وەردەگرن و پرۆسێسینگێک یەکەیەک کە وەرگێڕان و شیکارییان بۆ دەکات بۆ ئەوەی تێبگەن، و داتاکان لە دەوری چاودێریکردنی شوێنی وەرگر دەسوڕێنەوە، و بۆ بەدەستهێنانی زانیاری ورد دەبێت It is extracted from 3 satellites, and it should not be sign that the satellites within the global navigation system revolve around the... هەسارەیەک جارێک لە بەرزییەکی مامناوەند لە هەر ١١ کاتژمێر و ٥٨ خولەک و ٢ چرکەدا، بەو پێیەی ئەم زانیاریانە لە شێوەی سیگناڵی نێوان مانگە دەستکردەکاندا دەنێردرێت، لە کاتێکدا کۆدکردنەوە کۆدەکە تا ئامێرەکە دەگرێتەوە The reception, and the latter is provided with data دەربارەی شوێنەکان و بە وردی چاودێری دەکرێت، بە لەبەرچاوگرتنی جیاوازی کاتی نێوان وەرگرتن و پەخش لە هەوڵێکدا بۆ دیاریکردنی مەودا و مەودا، و لە کۆتاییدا وەرگێڕانەکە بە شێوەی کۆئۆردینیاتی جوگرافی دەردەکەوێت بەپێی پانی و درێژی سەرووی ڕووی… زەوی.

 

 

 

سیستەمی مانگی دەستکردی جی پی ئێسی ئەمریکی

یەکێکە لەو سیستەمە جیهانیانەی کە لە لایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە هەڵیدەواسێت، پێکهاتووە لە کۆمەڵێک مانگی دەستکرد کە بەرپرسن لە ناردنی سیگناڵی ڕادیۆیی بۆ ئامێرەکانی بەکارهێنەران، ژمارەی ئەم مانگە دەستکردانە نزیکەی ٢٤ مانگە دەستکردە کە لە خولگەیەکی مامناوەندی زەویدا دەسوڕێنەوە (MEO) کە لە ٢٠ هەزار و ٢٠٠ کم تێپەڕ ناکات، مانگ لە ڕۆژێکدا دوو خول لە سەرانسەری جیهاندا هەیە.

 

سیستەمی مانگی دەستکردی ڕووسی GLONASS

ڕووسیا مانگە دەستکردەکانی سیستەمی گلۆناسی خستە خوارەوە، یەکەم وەشانی بۆ ماوەی ١٤ مانگ تەنها بۆ تاقیکردنەوە، دواتر وەشانی دووەم گلۆناس-M هات، لە کۆتاییدا وەشانی سێیەمی گلۆناس-K، و لەم وردەکاریانەی خوارەوەدا:

 

Glonass-M: ئەو مانگە دەستکردەی لە وەشانی یەکەمەوە پەرەی پێدراوە کە تەمەنی ٧ ساڵە، ناوازەیە لە پشتبەستن بە ١٢ ئەنتێنەی سەرەکی بۆ گواستنەوە بەپێی L-band، کە بە ڕەنگدانەوەی لەیزەر تەیار کراوە بۆ چاودێریکردنی خولگە.

Glonass-K، تەمەنی ئەم وەشانە لە نێوان ١٠-١٢ ساڵدا خەمڵێندراوە، و ناوازەیە لە دابینکردنی سیستەمێکی کۆنترۆڵکردنی گەرمی کە توانای ئەنجامدانی ئەرکەکانی هەیە لە پلەی گەرمی ٠.١ پلەی سەدیدا.

 

سیستەمی مانگی دەستکردی BEIDOU ی چین

چین سیستەمی گەشتیاری مانگی دەستکردی BeiDou ی خستە بازاڕەوە بۆ خزمەتکردنی ئاسایشی نیشتمانی و دابینکردنی پێداویستییەکانی گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و ئابووری، و گرنگییەکی زۆری بۆ ئەوە بەدەستهێناوە، هەروەها چەندین خزمەتگوزاریی پەیوەست بە گەشەپێدانی بازرگانی و چاودێریکردنی کات و شوێن و بارودۆخی کەشوهەوا زیادکردووە و ئەوەش شایەنی باسە کە ئەمە ئەنجامێکی سەرسوڕهێنەری لە گواستنەوە و چاودێریکردنی هایدرۆلۆجی و کشتوکاڵ و دارستاندا بەدەستهێناوە؛ توانی پێشبینی کەشوهەوا بکات و دۆخی نائاسایی دەستنیشان بکات و دەستی پێ بگات.

 

سیستەمی مانگی دەستکردی ئەوروپی GALILEO

دەزگای بەرنامەی بۆشایی ئاسمانی یەکێتی ئەوروپا (EUSPA) چەندین ئەرکی پێویستی هەیە بۆ پێشخستنی دەرفەتی ئیلهامبەخشی بۆشایی ئاسمان بۆ ئابووری و هاوڵاتیانی یەکێتی بە گشتی.

 

بەکارهێنانە سەرەکییەکانی GNSS

سیستەمی مانگی دەستکردی گەشتیاری جیهانی GNSS خزمەت بە چەندین بوار دەکات لە ڕێگەی مانگە دەستکردەکانەوە کە بە دەوری جیهاندا دەسوڕێنەوە، لەوانە:

 

- چاودێریکردنی شوێنی زەوی بە پشتبەستن بە تۆڕەکانی وێستگەی کۆنترۆڵ و وەرگرەکان.

- گواستنەوە، دابینکردنی زانیاری بەنرخ بۆ وێستگەکانی بۆشایی ئاسمانی دەریایی، ڕێگاکانی ترانزێتی بەکۆمەڵ، فڕۆکەوانی، و هێڵی ئاسن.

- بە دیاریکردنی کاتی، ئەم سیستێمانە کۆئۆردینیاتی فەلەکیی شوێنەکانی سەر زەوی دیاری دەکەن و بەم شێوەیەش کات و شوێن لە یەک کاتدا دیاری دەکات.

- خزمەتکردنی کشتوکاڵ و توێژینەوەی زانستی و دارایی و جێبەجێکردنی یاساکان.

- وەڵامدانەوەی دەستبەجێ بۆ حاڵەتە فریاگوزاریەکان، هاوکاری و فریاگوزاری بۆ کەسانی پێویست دوای دۆزینەوەی شوێنی

 

 

بەکارهێنانی سەرەکی GNSS لە کشتوکاڵدایە

تەکنیکەکانی کشتوکاڵی ورد لە ئێستادا پشت بە کۆکردنەوەی زانیاری لە مانگە دەستکردەکان دەبەستێت کە بە دەوری زەویدا دەسوڕێنەوە، ئەم کەرتە سوودی لە سیستەمی GNSS وەرگرتووە بەم شێوەیە: 8

 

-         دەرهێنانی نموونەی خاک: بە مەبەستی دیاریکردنی سروشت و تایبەتمەندی خاکەکە و ئەو ڕووەکە گونجاوانەی کە دەتوانرێت تێیدا گەشە بکەن.

-         سەپاندنی کۆنترۆڵی بەرهەم، بە چاودێریکردنی بەرهەم و دیاریکردنی گۆڕانی فەزایی لە ماوەی دروێنەکردندا، و هێنانی داتا سەبارەت بە گۆڕانی فەزایی پەیوەست بە بەرهەمهێنان لەناو کێڵگەکاندا، و دیاریکردنی هۆکارەکانی ئەمەش وەک تایبەتمەندی ڕووەک و خاک و کەشوهەوا.

-         ئاسانکاری بۆ چاندنی ورد: ئاسانکاری بۆ چاندنی ڕووەکی ورد وەک پەتاتە و دانەوێڵە و تۆوی ڕۆنی، لەسەر بنەمای هەستەوەری کاریگەری کە بڕی دانەوێڵە لە ناوچەیەکدا دیاری دەکات، هەروەها هەستەوەر و تیشکی ژێر سوور بەکاردەهێنرێت بۆ چاودێریکردنی، بۆ نموونە بڕی پەتاتە .

-         نەخشەسازی ڕووەک: نەخشەی بەرهەم بەپێی داتا جەمسەرییەکان لەسەر بەرهەمەکە و تایبەتمەندییەکانی ناوچەی کشتوکاڵی و بەرهەمهێنان بەپێی ئامێرەکانی چاودێری دەکێشرێن.

 

 

بەکارهێنانە سەرەکییەکانی GNSS لە شەمەندەفەرەکاندان

سیستەمی گەشتیاری مانگی دەستکردی GNNS یارمەتی دابینکردنی زانیاری دروست دەدات کە پەیوەندی بە سەلامەتی و کارایی سیستەمی شەمەندەفەرەوە هەیە لە داهاتوودا، لە ڕێگەی کۆنترۆڵکردنی هاتوچۆ و وردترین زانیاری دەربارەی سەرنشینەکان و لە ئێستادا نزیکەی ٣٠ هەزار ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر هەیە کە لەلایەن نوێترین ئامێری زانیاری پشتگیری دەکرێن پشتگیریکردنی سیستەمی گالیلۆ، و شەمەندەفەرەکان لە فەرەنسا ئەوەیە کە زیاتر لە 250 شەمەندەفەری TGV لەلایەن سیستەمی گالیلۆشەوە پشتگیری دەکرێن.

 

لە کۆتاییدا، ساڵ لە دوای ساڵ مەودای بەکارهێنانی سیستەمی GNSS زیاتر فراوانتر دەبێت، بە تایبەت دوای ڕاگەیاندنی چاوەڕوانی سەرهەڵدانی سیستەمی هیندی (IRNSS) و سیستەمی ژاپۆنی (QZSS)، کە چاوەڕوان دەکرێت خزمەت بە زیاتر کەرتەکانی بەرژەوەندی مرۆڤایەتی بکەن .