میکانیزمی فلتەرکردنی ئینتەرنێت

[ADEL SNJARY]

میکانیزمی فلتەرکردنی ئینتەرنێت

 

لە ڕووی ئەخلاقییەوە بابەتی ناشایستە لە ئینتەرنێتدا دەسوڕێتەوە، کە زۆرجار بەبێ ئەوەی تەنانەت بەدوایدا بگەڕێیت، دەردەکەوێت. بە لەبەرچاوگرتنی پێویستی کەمکردنەوەیان، و نەبوونی هەڵمەتی هۆشیاری، و پێناسەکردنی ئەنجامە زیانبەخشەکان کە لە ئەنجامی ئەم سایتانەوە دەردەکەون، سیستەمی فلتەرکردنی ئینتەرنێت بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە دامەزرا .

 

فلتەرکردنی ئینتەرنێت چییە

سیستەمی فلتەرکردنی ئینتەرنێت بریتیە لەو بەرنامانەی کە ڕێگری لە بەکارهێنەرانی کۆمپیوتەر دەکەن بۆ چوونە ناو هەندێک ماڵپەڕ. بە پلەی یەکەم بۆ بلۆککردنی ئەو ناوەڕۆکە بەکاردەهێنرێن کە بۆ بەکارهێنەرانی دیاریکراو بە نەگونجاو دادەنرێت. فلتەری ئینتەرنێت بە شێوەیەکی بەرفراوان لە کتێبخانە گشتیەکان و کۆمپیوتەرەکانی قوتابخانەکاندا بەکاردەهێنرێت .

کێشەی فلتەرکردنی ئینتەرنێت ئەوەیە کە زۆر کەس ڕێگرییان لێدەکرێت دەستیان بەو بابەتانە بگات کە بۆیان گرنگن، بەڵام دەست دەدەنە پرسە ناپەسەندەکان یان مشتومڕاوییەکانی وەک سێکس، حەشیش، یان بتپەرستی .

نەرمەکاڵای فلتەرکردنی ئینتەرنێت دەتوانرێت لەلایەن هەر کەسێکەوە دابنرێت کە تۆڕی ئینتەرنێتی بێ وایەری هەبێت، دایک و باوک دەتوانن بەکاریبهێنن بۆ سنووردارکردنی چوونە ناوەوەی منداڵەکانیان بۆ ماڵپەڕە جیاوازەکان، کۆمپانیاکانیش بەکاریدەهێنن بۆ ئەوەی کارمەندەکانیان لەکاتی کارکردندا سەرقاڵ نەبن .

 

فلتەرکردنی ئینتەرنێت چۆن کاردەکات

فلتەرەکانی ئینتەرنێت بە چەندین شێوە کاردەکەن، هەر کۆمپانیایەک شێوازی تایبەتی خۆی بەکاردەهێنێت. ڕێگەی گشتی کە فلتەرەکانی وەک "Norton Online Famil " , " NetNanny , Cyber Patrol" , یان Parental Internet Filter" کاردەکەن بریتییە لە پەرەپێدانی سیستەمێک کە هەڵسەنگاندن لەخۆدەگرێت، کە تێیدا هەموو سایتەکانی ئینتەرنێت لەبەرچاو دەگیرێن پێوەرەکانی بەکارهێنراو لەوانەیە بریتی بن لە: وشەی تایبەت لەناو ناوەڕۆک، ناونیشانی IP ، یان تاگ ژمارەییەکانی تر کە لە پاکەتەکانی داتادا هەن کە لە ڕێگەی ئینتەرنێتەوە دەڕژێن .

پاشان ئەم لیبێڵە بۆ دروستکردنی پرۆفایلی وەک پرۆفایلی منداڵان، گەورەساڵان یان بازرگانی بەکاردەهێنرێت. دەتوانرێت پڕۆفایلی پێشوەختە لەگەڵ نەرمەکاڵاکە دامەزرێت، یان دەتوانرێت بە دەستی لەلایەن بەڕێوەبەری سیستەمەوە دروست بکرێت، یان تەنانەت لەلایەن دایک و باوکەوە بۆ پاراستنی منداڵەکانیان .

ڕەنگە پڕۆفایلی فلتەرکردنی ئینتەرنێتی منداڵان شتگەلێکی وەک سێکس، پۆرنۆگرافی، سیاسەت، ڕق و داتای دیکە لەخۆبگرێت. ئەم داتایانە فلتەرەکە دەستپێدەکات، کە هەموو ئەو ماڵپەڕانە بلۆک دەکات کە ناوەڕۆکی لەو جۆرەیان هەیە. سەرەڕای ئەوەش، ڕەنگە پڕۆفایلی منداڵان ڕێکخستنەکانی کات لەخۆبگرێت بۆ ئەوەی ڕێگە بدات بە دەستگەیشتن بە ئینتەرنێت تەنها لە هەندێک کاتدا لە ڕۆژەکەدا، یان بۆ ماوەیەکی دیاریکراو .

 

بۆچی فلتەری ئینتەرنێت پێویستە؟

چی دەکەیت کاتێک دەزانی هەوای دەوروبەری ماڵەکەت پیس بووە و بۆ تەندروستی باش نییە؟ تۆ هەوڵ دەدەیت خۆت و ئەندامانی خێزانەکەت لەم هەوا پیسە بپارێزیت، ڕاستە؟ وە هەروەها دەمامکی پیسبوون (فلتەری هەوا) بەکاردەهێنیت بۆ ئەوەی بتپارێزێت کاتێک هەناسە دەدەیت، ڕاستە؟ ئێستا گریمان هەموو ئەو شتە خراپانەی کە لە ئینتەرنێتدا هەیە، هەوای پیس و دەمامکە پارێزەرەکان فلتەری ئینتەرنێتن. ئەرکەکەی بریتییە لە فلتەرکردنی هەوا و پاککردنەوەی بۆ ئەوەی هەناسە بدەیت .

بە هەمان شێوە فلتەری ئینتەرنێت ئەو بەرنامانەن کە یارمەتیت دەدەن لە فلتەرکردن و دەستگەیشتن بەو ناوەڕۆکە کە قبوڵکراوە بۆ بینین. لەو شوێنانەی کە ئەم فلتەرانە ڕێگری لە بەکارهێنەر دەکەن لە چوونە ناو سایتە ئینتەرنێتییە نەشیاوەکان، لە هەمان کاتدا ڕێگە بە چوونە ناو سایتە گونجاوەکان دەدەن .

 

سوودەکانی فلتەری ئینتەرنێت

-         بەرهەمهێنان  : بە بەکارهێنانی نەرمەکاڵای فلتەرکردن لە بواری کاردا، خاوەنکارەکان دەتوانن چاوەڕوانی بەرهەمهێنانی زیاتر لە کارمەندان بکەن، کە توانای بەفیڕۆدانی کاتەکانیان نییە .

-         ژووری گفتوگۆ: کاتێک دایک و باوک نەرمەکاڵای فلتەرکردن بەکاردەهێنن بۆ بلۆککردنی ماڵپەڕەکانی وەک ژووری گفتوگۆ، هیوادارن منداڵەکانیان کاتەکانیان بەفیڕۆ نەدەن لەسەر بابەتی نەشیاو .

-         هاوبەشکردنی فایل : نەرمەکاڵای فلتەرکردنی ئینتەرنێت بەکاردێت بۆ هێشتنەوەی فایلە تایبەتەکانی وەک ڤیدیۆ و وێنە لە بازرگانی نایاسایی .

-         نەرمی : بەرنامەکانی فلتەرکردنی ئینتەرنێت ڕێکخستنەکان لەخۆدەگرن کە بەکارهێنەران دەتوانن بە ئارەزووی خۆیان دەستکاری بکەن. دەتوانیت هەڵیبژێریت کە کام ماڵپەڕ بلۆک بکەیت و کام ماڵپەڕ بلۆک نەکەیت. بەڵام ئەگەر ماڵپەڕێک بە هەڵە بلۆک کرا، بەکارهێنەر دەتوانێت ڕێکخستنەکانی ڕێکبخات؛ بۆ کردنەوەی بلۆککردنی ئەم سایتانە .

-         سەلامەتی : سەلامەتی خەمی سەرەکی مرۆڤەکانە. منداڵان دەتوانن ئینتەرنێت بەکاربهێنن بۆ ئەوەی یارمەتیان بدەن لە خوێندن و تەواوکردنی ئەرکەکانی ماڵەوە. بەڵام ڕەنگە کنجکاوی پاڵ بە منداڵانەوە بنێت بۆ گەڕان، چونکە دەتوانن لە ماڵپەڕە نەشیاوەکانی وەک لاپەڕەی وێبی سێکسیدا بگەڕێن. بۆیە فلتەری ئینتەرنێت یارمەتی دایک و باوک دەدات بۆ پاراستنی منداڵەکانیان لەم جۆرە ماددانە .

-         ئاسایش : داتای تایبەت پێویستی بە پارێزراو هەیە. بۆ نموونە لە بازرگانیدا خاوەنکارەکان پێویستە کارمەندان لە هەندێک شوێن دوور بخەنەوە. بۆ نموونە بەکارهێنانی فلتەری ئینتەرنێت بۆ بلۆککردنی زانیارییەکانی کڕیار و ڕێگریکردن لە کەوتنە دەستی هەڵە، چونکە ئەو زانیاریانە دەتوانن دزە بکەنە دەرەوە .

-         پاراستنی نهێنی : باشترە نەرمەکاڵای فلتەرکردنی ئینتەرنێت لە شوێنی خۆیدا هەبێت بۆ پاراستنی زانیارییە کەسییەکان لە کەوتنە دەستی هەڵە، چونکە هاکەرەکان دەتوانن دەستیان بە زانیارییە کەسییەکان بگات و دواتر بۆ ئەنجامدانی ساختەکاری بەکاریبهێنن. بە بەکارهێنانی ماڵپەڕی ساختە بۆ دەستگەیشتن بەم زانیارییە کەسییە. کەواتە هەبوونی ئەم جۆرە فلتەرانە بیرۆکەیەکی باشە بۆ ئەوەی ناسنامە بە سەلامەتی و پارێزراو بمێنێتەوە .

 

 

زیانەکانی فلتەری ئینتەرنێت

- بلۆککردنی ئەو سایتانەی کە بڕیارە بلۆک بکرێن (bully blocking): هەندێک جار هەندێک فلتەری ئینتەرنێت دەتوانن بە پشتبەستن بە یاسای جێگیر بلۆککردنی ماڵپەڕە هەڵەکان. بۆ نموونە دەتوانرێت ماڵپەڕە پارێزراوەکان تەنها لەبەر ئەوەی یەک وشەی سەرەکی نەگونجاویان تێدایە بلۆک بکرێن .

تەواو نییە . کە فلتەرەکان هەندێک جار ئەو سایتانە بلۆک دەکەن کە کێشەیان نییە لە بواری کارکردندا کە تێیدا بەکاردەهێنرێن .

- ژمارەی  ماڵپەڕەکان: بە مەزەندە دەکرێت هەفتانە ٣-٥ ملیۆن ماڵپەڕی نوێ دروست دەکرێن یان ناویان دەگۆڕدرێت. ئەمەش وا دەکات هەڵگرتن و بەدواداچوون بۆ ئەو زانیاریانەی کە پێویستن بۆ فلتەرکردنی ناوەڕۆکی ئینتەرنێت قورس بێت .

- گەڕانی کارمەند بۆ چارەسەر: ئەگەر کۆمپانیایەک کۆمەڵێک سایت فلتەر بکات، ئەمە بەو مانایە نییە کە کارمەندان ناتوانن بچنە ناو ئەو سایتانە. هەوڵ دەدەن ڕێگایەک بدۆزنەوە بۆ چوونە ناو ماڵپەڕە بلۆککراوەکان. لانی کەم هەوڵ دەدەن تەحەدا بکەن. ئەم کارە دەتوانێت مەترسییە ئەمنییەکان لە بواری کارکردندا زیاد بکات .

- دەستگەیشتن بە مەبەست : هەندێک جار کاتێک کارمەندان هەڵە دەکەن لە نووسینی ناونیشانی ماڵپەڕێکدا، یان بە هەڵە دەچنە ناو سایتە نەخوازراوەکانەوە. وە ئەگەر خاوەنکار نەرمەکاڵای فلتەرکردن بەکاربهێنێت، کە دەتوانێت وێنەی سکرینشۆتی سەرپێچیەکان بگرێت، خاوەنکار دەتوانێت ئەو سکرینشۆتانە وەک بەڵگەیەک وەربگرێت بۆ لێپرسینەوە لە کارمەندە ناتاوانبارەکە .

 

ئەم خزمەتگوزارییە یارمەتی خێزان دەدات منداڵەکانیان بپارێزن لە ناوەڕۆکی نەشیاو لە ئینتەرنێتدا، بەتایبەتی لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنیکی و بەکارهێنانی بەربڵاوی ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان و بەکارهێنانیان لەلایەن منداڵانەوە بەبێ کۆنترۆڵی دایک و باوک زۆربەی کاتەکان .

[کارێز]

دەست خۆش کاکە @ADEL SNJARY بە ڕاستی ئەم بابەتەشت هەر وەك هەموو بابەتەکانت سەرنجڕاکێشن و وات لێ دەکات بیانخوێنیتەوە.

 

[ADEL SNJARY]

11 کاتژمێر لەمەوپێش، کارێز وتی:

دەست خۆش کاکە @ADEL SNJARY بە ڕاستی ئەم بابەتەشت هەر وەك هەموو بابەتەکانت سەرنجڕاکێشن و وات لێ دەکات بیانخوێنیتەوە.

 

 

سەرت خۆش برا بە هیوای سوود وەرگرتن